– Zijn megakennis had iets vulgairs alsof hij je altijd wilde laten weten hoeveel hij wel niet wist (217) vertelt Madeline Steinberger in Wenens paleis Schönbrunn de pers over ene Nicolaas Fokker, auteur van romans over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust en die daarvoor met een medaille van de stad Wenen gelauwerd zal worden. Friso de Vos dubbelganger van Philip de Vries, beiden adepten van Josip Brik , popfilosoof en professor aan Cornell University, New York en rivalen met betrekking tot het veiligstellen van diens nalatenschap – de man is namelijk onverwacht in een Amsterdams hotel uit het venster getuimeld – dacht dat het over zijn professor-filosoof in de Hitlerstudies ging toen hij eerder die avond een flarde van het interview dat deze dame aan de pers gaf, opving. Ook Joost de Vries, de auteur van De republiek, etaleert graag zijn eruditie in deze roman maar op een ironisch schrandere manier. De vele verwijzingen naar producten (boeken, films, theaterstukken, muziek, games, schilderijen, tv-series, cartoons enz.) uit zowel de pop- als de cultwereld geven deze roman een postmodernistisch karakter niet alleen naar inhoud maar ook naar stijl. Het heet dat hij Harry Mulish naar de kroon wil steken, al vind ik deze iets helderder. Dat zal wellicht te maken hebben met de veranderde wereld, de postmoderniteit waarin zoveel op je afkomt, dat het je gaat duizelen maar waarin je ook de indruk krijgt dat alles al ooit eens geschreven of gemaakt werd, een revisited – inzicht. Toch heb ik genoten van de lectuur van deze Gouden Boekenuil 2014 – winnaar, met name van het personage Friso de Vos, redacteur van het magazine De Slaapwandelaar dat reportages over het na-oorlogse Hitlerimago publiceert en wiens rivaliserende jaloezie tot een spannende, hallucinante onderneming leidt. Gedurfd als in de academische wereld van Christiaan Weijts. Het boek legt ook een metawereld bloot waarvan je je toch gaat afvragen of die niet aan het wezenlijke, de één-op-éénwaarheid van het fascisme voorbij gaat. Friso’s vriendin Pippa citeert haar grootvader, een oud-verzetsman: ‘wat weet zo’n vent nou. Hij was er niet bij’. Of zoals Wislawa Symborska het zegt in haar gedicht The End and The Beginning over de na-oorlogse puinruimers: Those who knew / what was going on here / must make way to / those who know little./ And less than little./ And finally as little as nothing. Door Joost de Vries’ lens zien we de intellectuele elite als mensen voor wie alleen het metaniveau nog bestaat en die zich met vernuftige paradoxen en wit-zwart-dichotomieën hebben afgezonderd van de feiten en de werkelijkheid, aldus Mark Cloostermans in De Standaard.
Joost de Vries’ De republiek ‘levert niet de waarheid op'(256), ‘over alles heen hangt een romaneske sluier noemde Finkelkraut dat, met een narratieve structuur'(256). Friso de Vos’ relatie met Pippa : ‘onze geliefde Republiek, telkens weer vernieuwd'(258), ‘de nieuwe republiek – dat waren zij en ik, onze eigen staatsvorm’ (258). Over zijn relatie met Josip Brik: ‘Als ik een zelfgesponnen web van fictie heb, dan kan ik dat niet opgeven, nog niet in ieder geval (259) tot exit ghost (260).
Blauwkruikje 