Politiek en kunst, niet zelden een ingewikkelde liaison. Terwijl de laatste vecht voor haar onafhankelijkheid, is de eerste niet echt opgezet met alles wat ruikt naar autonomie of rebellie. Maar wat doet het met een mens als je droom kapotgemaakt wordt? Je plaats ontnomen? Je betekenis doorstreept? Regisseur Mokhallad Rasem vergelijkt de situatie van fysieke of mentale gevangenschap in zijn stuk Closed Curtains treffend met ‘een vrouw die moet bevallen maar dat niet mag’…
Closed Curtain (2013), waarnaar de titel van het theaterstuk verwijst, is een Iraanse dramafilm van Jafar Panahi en Kambuzia Partovi. Hij ging in première op het 63e Internationale Filmfestival van Berlijn op 12 februari 2013 waar Panahi , de Zilveren Beer voor Beste Script won. De film werd in het geheim geschoten in zijn villa aan het strand bij de Kaspische Zee. Panahi verklaarde dat hij begon met de opnames van de film in een toestand van melancholie, maar wist te herstellen door de voltooiing van de film. Closed Curtain is Panahi’s tweede film sinds zijn This Is Not a Film (2011), uit Iran gesmokkeld op een USB-stick die verborgen zat in een taart.
Wat doet het theaterstuk met deze feiten?
De lijdensweg van de gecensureerde Iraanse cineast is slechts het beginpunt van het stuk. De blik wordt opengetrokken naar de problematiek van de gecensureerde kunst in het algemeen. Welke relatie bestaat er tussen kunst en realiteit, tussen kunst en politiek? Kan kunst verandering teweegbrengen, situaties transformeren? De regisseur Mokhallad Rasem in een interview: ‘Enerzijds is er de werkelijkheid, anderzijds de verbeelding van de kunstenaar. Is een voorstelling komen beide samen. Een realiteit die beter kan zijn dan de huidige, daar ben ik altijd naar op zoek. Theater is verankerd in de werkelijkheid, maar is er ook op gericht die te transformeren. En dat betekent niet dat je de lens waarmee je naar de realiteit kijkt dient te veranderen in een roze bril. Nee, het is van belang op de werkelijkheid in te zoomen, een close‐up te nemen van de realiteit, tot in het diepst van haar wezen door te dringen en zo tot iets nieuws te komen. Je moet het altijd aandurven om naar iets beters te streven, de verbeelding aan het werk te laten.”
Het spel
Dramatische actie ontstaat als er voldoende conflictstof aanwezig is. En die is er. De ideeën van de jonge kunstwetenschapper (Thomas Janssens) gaan diametraal in tegen die van de oude filmregisseur (Sabri Saad El Hamus). Hoop in confrontatie met vernietigende wanhoop. Een uitputtende mentale soms fysieke worsteling op leven en dood. Een verbaal spervuur van gebroken ambitie in gevecht met maagdelijk optimisme dat aanmaant tot ‘focussen’ tegen de achtergrond van een versplinterd, verbrokkeld, aan scherven geslagen decor. Metafoor voor het stukgeslagen leven, de tot zwijgen gebrachte stem van de gecensureerde oude filmregisseur. ‘Focussen… Zal ik gele, groene, blauwe kleurenfilters voor de lens draaien?’, schreeuwt de man. De overheersende emotie: rauwe woede, ontwrichtende machteloosheid. De jonge kunstwetenschapper die gelooft dat kunst in staat is om iets in beweging te brengen, probeert de kunstenaar uit zijn isolement te halen. Jonge driestheid die zich wat vergaloppeert, want kent de ervaring van de fysieke en op de duur ook mentale vernietiging niet. De oude man ontdaan van elke waardigheid, door het systeem uitgekleed (letterlijk) tot op het bot, schreeuwt zijn onmacht en frustratie uit: honger is sterker dan kunst, politiek is sterker dan kunst… Hij heeft afstand van zijn kunst genomen. Sabri Saad El Hamus zingt:

Niet ieder die jong is heeft de liefde gekend.
Wie niet in de liefde is gestorven heeft niet geleefd.
Suad.
Ik ben er zeker van dat het touw tussen onze zielen
blijft bestaan.
Iedere avond en iedere ochtend raak ik de herinnering
aan jou aan.
Jij opgesmukt paradijs van de geliefden.
Laat het touw niet los,
want dat versterkt mijn gezegende zuiverheid.
Zij vroeg:"Hoe ver ben je?"
Ik zei-ik kon niet anders antwoorden dan
dat de afstand tussen ons
mij steeds dichter bij de dood brengt.
Ze vroeg mij: "Wat is het enige dat jou kan genezen?"
Ik zei: "Jou aanraken."
Zij zei: "Dan zal ik je met mijzelf overstelpen
en dat zal eeuwig zijn."
Een lied van vertwijfeld verlangen. De kunstwetenschapper blijft hem overreden: doe iets met je situatie, laat je verbeelding spreken, maak schitterende duisternis. De mentaal ontredderde en uitgeputte filmregisseur legt zich tenslotte moe te slapen op de bank terwijl de student kunstwetenschappen de in het rond gekeilde boeken weer netjes op de ijzeren tafel stapelt. Ondertussen horen we een Arabische zangeres een melancholisch lied zingen.
Closed curtains is geen blij stuk. Het raakt wel, het ontlokt mededogen met het deerniswekkende lot van de kunstenaar die door het systeem gefnuikt wordt, schreeuwt om waardigheid en respect, gelooft dat kunst de mens op een andere manier naar de feiten kan doen kijken, de blik kan ontsluiten. Het speelt in een esthetisch sober, expressionistisch gedeconstrueerd decor waarop fragmentarisch – in beeldprojecties – de verschillende fases, aspecten en stemmingen van de ontluisterende realiteit worden weergegeven. Closed curtains levert bovendien intens en fel acteerwerk. Een aanrader.
Productie: Theater Malpertuis en t,arsenaal mechelen / Een voorstelling van en met: Thomas Janssens en Sabri Saad El Hamus / Regie: Mokhallad Rasem / Productieleiding en techniek: Bram Corneillie en Wim Loobuyck / Tourneeplanning en promotionele ondersteuning: www.huubcolla.be
Vind ik leuk:
Like Laden...