Jawoord, maar dan niet te luid | t,arsenaal & LAZARUS | Mechelen ****

Ingmar Bergman schreef Scènes uit een huwelijk (1972) voor een Zweedse TV-reeks die in de lente van 1973 uitkwam en een immens succes kende. Toen het verhaal ging dat de serie oorzaak werd van de stijging van het aantal echtscheidingen in Zweden, kreeg ze ook internationale weerklank. Pieter Genard en Lotte Heijtenis schrijven hetzelfde stuk opnieuw. Jawoord, maar dan niet te luid is een coproductie van t, arsenaal met LAZARUS.

Scènes uit het leven van een academisch koppel. Zij doctorandus sociologische antropologie, hij doctorandus Letteren.  De man, gefaalde academicus, film- en theaterregisseur, heeft last van procrastinatie, wordt verliefd op één van zijn actrices en wil voor een tijd met haar naar Parijs. De vrouw heeft kort na hun scheiding een affaire met zijn stiefbroer Matthias. Later trekt ze als coördinator voor een ngo naar Chili waar ze haar nieuwe partner Roman ontmoet. Man en vrouw blijven elkaar ontmoeten. Het wordt een roetsjbaan van wederzijds aantrekken en weer afstoten, van intellectualistisch rationaliseren en analyseren naar fysiek handgemeen worden en vechten. Het verhaal is circulair. Het begint bij de laatste scène. De toeschouwer wordt vervolgens via flashbacks teruggevoerd naar het begin en het daarop volgende verdere verloop van de relatie. In de laatste scène is een dubbel huwelijk op handen..

Ja  maar neen

Lotte Heijtenis en Pieter Genard brengen een lichtvoetige relatiekomedie. Ernstig wordt het wanneer het overspel wordt opgebiecht en het afscheid nabij is. De worsteling om de  liefde wordt fysiek. Het publiek wordt muisstil. Het dramatische hoogtepunt van het volgehouden uitdagende seksuele kat-en-muisspel wordt een sarcastische woordentwist en uiteindelijk een verwoestende vechtpartij, wanneer de vrouw de man bezoekt en hem de notarisdocumenten ter ondertekening voorlegt. De laatste vreselijke stuiptrekking van een falende relatie. In de laatste-eerste scène, het koppel bevindt zich opnieuw in het gemeenschappelijke appartement, is de rust teruggekeerd en maken beiden zich klaar voor een trouw-partij maar niet met elkaar, of toch wel? In dit intiem moment wordt een wit konijn uit de hoed getoverd: neen zeggen aan wie je een jawoord geeft. De liefde, geen sinecure.

Lotte en Pieter, die elkaar al kenden voor ze theatercollega’s werden, zitten als gegoten in hun rollen. Lottes vrouwelijke gekwetstheid, haar wil om te behagen, haar opvlammende temperament dat voor geen woord of gebaar verlegen zit. Mooi echt en fel acteerwerk. Pieters laconieke replieken, zijn getimede mimiek, zijn terzijdes. Prachtig.

Theater- en filmtechnische weetjes

Midden op het podium hangen open keuken- en garderobekastblokken, de tafel een omgekeerde opbergkrat. De setting van hun appartement. Op de vloer een (duur?) tapijt, half opgerold. Rechts een rode lamp boven een plooibaar logeerbed, zijn overspelige theaterwerkplek. Alle decorelementen lijken naar voorlopigheid te wijzen, naar weggaan, en toch ook weer niet. Een bij elkaar gerommeld allegaartje. De kostuums veranderen van zelfgebreide wollen truien afgestemd op elkaar, naar sexy mini-jurkjes die om aandacht bedelen, naar het in hemd en jogging staan, naar  huwelijksjurk en  –jacket. Een betekenisvolle evolutie. Bij het einde van elke scène flitst een rij grote spots achter op het podium aan. De toeschouwer ziet de acteurs in een verblindend tegenlicht. Hij krijgt een korte theatertechnische uitleg. Het pientere publiek vat de geestige ‘éducation permanente’.

Jawoord, maar niet te luid, is een tragikomische bewerking van Bergmans Scènes uit een huwelijksleven. Het intellectualistische gehakketak dat effect ressorteert door de prima timing van de replieken. De onzekerheid en het verlies van identiteit bij het falen van de relatie. Het misverstand door gebrek aan communicatie. De wisselingen van tederheid en wreedheid. De hang om te behagen verbeeld in een trage fysieke worsteling.  Het stuk confronteert ons met een rauw-realistische maar ook vertederend-intieme zoektocht naar de maakbaarheid van een  relatie in een permissieve samenleving. In een wereld zonder God is de mens volledig teruggeworpen op zichzelf als schepper van zijn huwelijksgeluk. In den beginne was het woord. En het woord was ja. 

Meer info over het stuk en de speeldata vindt u hier.