Jef Geeraerts (1930-2015) in Schrijven of schieten

De Antwerps-Gentse schrijver Jef Geeraerts is gisteren op 85-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van een hartaanval. Zijn literair belang is altijd omstreden geweest.¹

Het moet 1971 of  ’72 geweest zijn, een debat georganiseerd door Germania KU Leuven, over het maatschappijveranderende, revolutionaire potentieel van literatuur naar aanleiding van en met dezelfde titel als Fernand Auwera’s interviewbundel Schrijven of schieten? In een tijd waarin wij jonge Leuvense kandidatuurstudenten de fakkel van de ’68 – ers hadden overgenomen, bracht dit thema een nokvolle aula bijeen. Ivo Michiels had net met Het boek Alfa de klassieke verhalende roman aan diggelen geschreven. Geeraerts daarentegen, was een verteller ‘pur sang’, wisten we. Vitaal, gedurfd. Op die avond maakte ik voor het eerst ‘live’ met Geeraerts kennis. Hij stopte zich weg achter een donkere zonnebril, herinner ik me. Een timide persoon leek het. Zijn standpunt daarentegen vrijmoedig, openhartig en provocerend:

Auwera U hebt een religieuze crisis doorgemaakt, en ook uw sociale ideeën zijn geëvolueerd. Hingen die twee zaken nauw samen?

Geeraerts Er was een nauw en rechtstreeks verband. Hoe kan het ook anders? De rechtse, burgerlijke, kapitalistische maatschappij is onverbrekelijk verbonden met de Kerk, die toch de tastbare vorm van God op aarde denkt te zijn. Kijk maar eens hoe bijvoorbeeld het Recht, een van de steunpilaren van de gevestigde orde, door de christelijke moraal werd geconditioneerd. Een van de trauma’s van de Kerk is, zoals iedereen weet, sexuele obsessie, en daarvan vinden we onmiddellijk de neerslag terug in onze wetboeken voor wat betreft echtscheiding, abortus, zedenmisdrijven en dergelijke. Gedurende eeuwen heeft die Kerk zich met elke gevestigde macht op aarde grondig geëncanailleerd. Het loskomen uit of het vernietigen van onze maatschappij betekent dus onvermijdelijk ook het loskomen uit en het vernietigen van die Kerk. Een linkse revolutie is wel verplicht de Kerk uit te roeien, omdat ze een aanhangsel van het kapitalisme is. Bovendien mogen we ons niet laten misleiden door het progressieve kleedje waarin Rome nu paradeert. Dat is maar raddraaierij. Als het op de hoofdzaken aankomt blijft de Kerk even onverdraagzaam als ze altijd is geweest. Het Concilie was een krampachtige poging om haar ondergang te vertragen. Met averechtse gevolgen. Over 500 jaar zal men over de Kerk praten zoals over de Romeinse beschaving. Ze is in de geschiedenis begonnen en zal er ook in eindigen.

A In navolging van Frankrijk hadden wij hier een mini-revolutie. In het bezette ‘Paleis voor Schone Kunsten’ te Brussel had men een slogan van Castro uitgehangen: ‘De meest revolutionaire kunstenaar zal diegene zijn die bereid is zelfs zijn eigen artistieke roeping op te offeren voor de revolutie.’ Wat denkt u daarvan?

G Onzin. Hitler en Stalin hebben dat ook beweerd. Het heiligste voor een kunstenaar, zijn eigen individuele visie, mag hij nooit prijsgeven. Wat Castro beweert is een holle slogan, die slechts kan dienen om would-be kunstenaars voor een revolutie te winnen, een slogan van hetzelfde slag als Chroesjtsjew’s boutade over onze decadente westerse ezelstaartkunst. Zogenaamde revolutionaire spanningen van het creatieve individu moeten de oorzaak zijn van het ontstaan van een kunstwerk, niet een revolutie. De kunstenaar moet daarentegen niet met zijn pen of penseel aan de revolutie deelnemen maar met handgranaat en geweer. Als de revolutie eventueel gewonnen is kan hij zich weer aan de kunst wijden.²

¹ Jef Geeraerts (1930-2015) — WordPress.com.

² Auwera, Fernand, Schrijven of Schieten, Interviews, Standaard uitgeverij, Utrecht/A’werpen, 1969 – dbNL