Dit jaar zet Toneelkring Labyrint uit Elewijt zijn beste beentje voor en neemt met Eén vloog over het koekoeksnest, naar de roman (1962) van Ken Kesey, bewerkt voor toneel door Dale Wasserman en vertaald door André Lefèvre en René Verreth, deel aan het tornooi voor amateurvoorstellingen van de provincie Vlaams-Brabant. De jury bestaande uit Tom Dehaene, voorzitter en gedeputeerde voor cultuur; deskundigen Luc Sergeant, Elie Herregodts, Viviane Redant, Chris Lenaerts en Ruth Mellaerts, woonden de matinee van zondag 29 december bij en de Labyrintploeg stond op scherp en zette een fantastische vertolking neer. ‘One flew over the Cuckoo’s Nest’ kan op diverse niveaus gelezen worden. Er is het simpele verhaaltje over de machtsstrijd tussen J.J. Duval en hoofdverpleegster Balfoort, er is de aanklacht tegen de psychiatrie, er is de beschrijving van de wereld der “gekken”. Maar er is ook het niveau waarbij de instelling als maatschappij in miniatuur wordt afgebeeld. De maatschappij klemt de mens in een dwangbuis van wetten en reglementen, geboden en verboden, banbliksems en straffen, waartegen de vrijheidsdrang van het individu soms in opstand komt. Maar onveranderlijk worden die dapperen fijngemalen en verpletterd, want zij vormen een bedreiging voor elk machtsdeel van welke signatuur dan ook. Al blijft er hoop: altijd ontsnapt er wel iemand, die hopelijk handiger zal zijn dan zijn voorgangers, met meer kansen op overleving. Om de herkenbaarheid en het eigentijdse karakter te verhogen, koos ik voor een “vertaling” naar onze contreien. Zelf ben ik voorstander van herkenbaar, direct theater met liefde voor het woord, het beeld, het gevoel en het samenspel, aldus de regisseur Guy Bessendorffer.
In een decor geïnspireerd op de film (1975) van Miloš Forman wordt gebruik gemaakt van stroboscoopeffecten, film- en klankopnames en een kostuumontwerp die perfect de sfeer van de psychiatrische instelling oproepen. De titel verwijzend naar het kindervolksrijmpje “… een vloog oost, een vloog west, één vloog over het koekoeksnest.” (ingesproken door Jenna Michiels en Daan Ceulers) dat Mohammed Bromberg (Peter Berghs) zich herinnert als hij uit zijn katatone toestand ontwaakt, voert het publiek binnen in de allegorie van het stuk: J.J. Duval belandt in het koekoeksnest (de instelling) en maakt de bende bewust van hoofdverpleegster Balfoorts (Nancy Boon) autoritaire praktijk om elkaar te “pikken” en te “verklikken” en hen zelfs tegen het advies van de arts (Sonja Loddewijkx) in, veeleer te straffen en op te sluiten dan te bevrijden. Jeroen Michiels schittert in de rol van Jean-Jacques Duval die Bromberg en alle anderen uit hun lusteloze sloomheid weet te halen gedurende een losbandig feestje dat culmineert in hun psychische doorbraak, maar dat Bertje Bogaerts (Geert Ceulers) de dood injaagt vanwege verpleegster Balfoorts interventie en voor Duval de lobotomische kruisiging zal betekenen. Bromberg heeft Duvals les begrepen. Hij “verlost” zijn vriend en vindt de kracht om finaal uit te breken.
Eén vloog over het koekoeksnest kloeg de toestand in de psychiatrie in de vijftiger jaren van de vorige eeuw aan maar blijft een aanklacht tegen alle vervreemdende autoritaire systemen (“De witte machine. Ze stoppen er mensen in langs de ene kant en wat eruit komt is wat zij willen”) die het systeem boven de mens blijven stellen.
Labyrint speelde deze bekende psychologische tragikomedie met verve in een mooi gecoördineerd samenspel. Dit collectief verdient het om door de jury gelauwerd te worden.
Meer info: www.toneelkringlabyrint.be
Blauwkruikje 