6 juli 2016 – Blauwkruikje

Weet wat bedoeld wordt. Frengels gereviseerd. Taalpolitiek hoe werkt dat? Een rist Europese onderzoekers – historici, sociologen, politologen, antropologen – legden hun conceptuele vragen aangaande een verzameling woorden samen om erover in dialoog te gaan en deze woorden te analyseren, ze uit het stof der tijden vrij te krabben, hun connotaties te dateren, hen opnieuw gewicht te geven door hun misbruik doorheen de tijden, de terreinverschuiving van hun betekenis of andere import-export exploitaties te achterhalen. Wat fluisterde Angela Merkel François Hollande na de brexit in het oor?

Nation, Brexit, république ou islamo-gauchisme : des historiens et politistes redonnent aux mots galvaudés ou récemment créés par le discours politique leurs sens et origine. Une façon pour les citotoyens de se les réapproprier.

Les Français ont été comme insensibilisés. A force d’être exposés aux mots «république» et «valeurs républicaines», 65 % d’entre eux disent qu’ils ne les«touchent plus», ne leur «parlent pas vraiment»(sondage Ifop, mai 2015). Marion Maréchal-Le Pen, députée FN du Vaucluse, se disait même, voilà quelques semaines, «saoulée par les valeurs de la République». Voilà le drame, le terme «république» et ses dérivés seraient devenus vieillots, has been, fades, à force d’être servis à toutes les sauces. Il y a même un parti qui s’appelle ainsi, Les Républicains, présidé par Sarkozy. «Jamais ces mots n’ont été autant utilisés que ces trois dernières années,remarque le spécialiste d’histoire moderne Olivier Christin, qui a dirigé avec l’historienne Marion Deschamp le Dictionnaire des concepts nomades en sciences humaines (Métailé, 2016). [vetjes, BK] Parallèlement, on observe un renouvellement très fort de la langue politique. De nouvelles expressions font leur apparition : développement durable, Brexit, islamo-gauchisme, durabilité… Leurs usages montent en flèche mais tous ces termes subissent une usure accélérée. Ils vieillissent terriblement vite !»

Des mots à obsolescence programmée, créés pour dire des réalités nouvelles – ou donner un air nouveau à un vieux refrain – ; des mots qui saturent le débat avant d’être jetés, remplacés par d’autres ou recyclés, voire récupérés, symptômes autant de la tyrannie de la nouveauté que d’une accélération du temps politique. Le tome II, ouvrage collaboratif et international, vient de sortir, six ans après le premier tome. Des chercheurs de toute l’Europe, historiens, sociologues, anthropologues, ont échangé leurs interrogations conceptuelles pour créer ce recueil, espace de dialogue entre concepts. Ils ont psychanalysé ces mots usés, apparemment aussi inoffensifs qu’ordinaires, les ont grattés, ont daté leurs connotations, leur ont redonné une épaisseur en retraçant les abus dont ils ont été victimes, les glissements, instrumentalisations et autres imports-exports opportuns.

Bron: La novlangue politique décodée

Malva [De Bezige Bij, 2015] Hagar Peeters’ debuutroman die de Fintro Literatuurprijs 2016 won, is een schitterend boek. Jet Steinz op Hebban.nl weet dat dichteres Hagar Peeters tien jaar werkte aan haar debuutroman, waarin ze een stem geeft aan de ‘vergeten’ dochter van de Chileense dichter Pablo Neruda: ‘Het is heel raar om zo lang met één onderwerp bezig te zijn. (…) Het vergt veel van jezelf, als je alles wilt laten kloppen. Maar ik wilde Malva uit de vergetelheid rukken; dan moet je dat ook integer doen, vond ik.’ Met Malva wint de literaire meest verrassende roman van de shortlist, aldus Maria Vlaar, recensente Nederlandse literatuur voor De Standaard der Letteren.’ En in nrc.nl roemt Herman de Veen:

… de roman laat zich lezen als een schitterende bom van stilistisch vuurwerk. Daar profiteert de romanschrijver Peeters van de finesse van de dichter Peeters – en die barok dichterlijke stem is nieuw en fris en welkom in de Nederlandse literatuur. Uitgebreid spreidt ze haar gevoel voor ritme en cadans tentoon, voor beeldspraak en woordspelerigheid, en voor (on-Nederlands) lange, uitgesponnen zinnen; het blijft niet bij die hemelvaartszin aan het begin.

… haar hoofdpersoon [doet daar] in een zin die twee bladzijden en meer dan tweehonderd woorden omspant, uitgeleide aan haar stervende vader, die eerst wegzakt in een zoete slaap, dan in een glijvlucht naar het hiernamaals raakt en zodoende opstijgt naar het hemelse, waarna zijn lijf ophoudt met bewegen en definitief stokstijf wordt – ‘alsof zonsverduistering en hartje winter in één klap en op hetzelfde moment waren ingevallen’, eindigt het. ‘Ik rekte deze zin opzettelijk’, vervolgt ze, terwijl lezers op adem komen, ‘om gedurende het verstrijken ervan mijn vader de tijd te geven op zijn gemak het leven te verlaten en de dood binnen te treden.’

Of het nu gaat om een metafysische glijvlucht, een dialoog die tikt en takt als een tangodans, malende gedachten, een lamento of vervoering – Peeters’ woorden tillen het verhaal op. Zo zet Malva haar relaas in een grootse, poëtische constellatie. Dat doet ze ook door zich in het hiernamaals te omringen met andere verwaarloosde kinderen kunstenaars, zoals de schizofrene dochter van James Joyce, en de zoon van Arthur Miller, die het Downsyndroom had.

Wat zal ik aan deze lovende woorden toevoegen behalve dat ze waar zijn: Malva is poëzie buitelend in een prachtig (auto)biografisch verhaal. Met bewondering las ik hoe de auteur de vertellende Malva Marina Neruda vanuit een magisch-realistische wereld, een hemels hiernamaals, haar commentaren op en emoties bij de historische feiten laat geven elk hoofdstuk gescheiden door een ; .

“Tot een paar jaar na mijn geboorte kende hij me nog. Hij noemde me in brieven, niet bedoeld voor publicatie, ‘een vampier van drie kilo, een bloedzuigster, een gedrocht, het monster, un ser perfectamente ridículo, een volmaakt belachelijk wezen’, dankzij mijn onaanzienlijke lijfje en mijn reusachtige hoofd. Hij noemde me – taalvorst die hij was – een ‘punt-komma’!” – Malva

Dat ze Hagar Peeters voor haar verhaal uitkiest heeft het toeval zo gewild: Hagars vader – tot haar elfde stond vader Herman Vuijsje met het gezicht naar de wereld en met de rug naar haar – was namelijk als journalist ter plekke toen de begrafenis van Pablo Neruda door de verschijning van duizenden in de Chileense straten tot de eerste publieke protestmanifestatie uitgroeide tegen de nieuwe militaire dictatuur van Pinochet.

Kortom, het gaat om ‘een boek dat een onuitwisbaar monument voor een vader wil zijn, dat alleen maar geschreven kon worden door een dochter en een dichter’. – uit het juryverslag.