Geachte heer M. – Herman Koch***

Dat Herman Koch zich helemaal niet gecharmeerd voelt van de recensies die leraren over zijn boeken schrijven, is me bekend. Ze zijn hem te middelmatig, ondermaats geneuzel, gespeend van elk vleugje inspiratie of intelligentie. Nu ja, als  Nederlandse schrijver met renommée in de VS  kan hij zich natuurlijk wat permitteren  in dit geval een sleutelroman waarin niet alleen een hele cohort leraren voor de bijl gaat maar ook nog eens de hele huidige schrijvers- en uitgeverswereld aan een hilarische karikatuur ten prooi is. Het jaarlijkse Boekenbal culmineert er voor schrijver N. en schrijver M. (wie?) in een vechtpartij die de tanende M. finaal fataal wordt.

Het heet dat Koch na het succes van Het diner (2009) met deze roman zijn plaats wou opeisen als één van Nederlands topschrijvers. Daarvoor moest hij iemand aan die top proberen te onttronen. Dat is hem niet gelukt. Nog niet.

Over de wisselende vertelperspectieven en verhaallijnen beginnen, zal me nopen tot vervelend, middelmatig, geneuzel. Spannendst is de verhaallijn van het jonge koppeltje Herman en Laura die uitgaat van een onopgeloste misdaad: de verdwijning van de geschiedenisleraar Jan Landzaat die een korte relatie had met Laura en haar blijft stalken als ze nadien een relatie heeft met Herman. Hier is de schrijver van  Zomerhuis met zwembad en van Het Diner aan het woord in een vlotte literaire thriller.

Schrijver op de terugweg M. die deze historie oppikt als onderwerp voor zijn roman Afrekening, duidt leerling Herman als schuldige voor de verdwijning van leraar Landzaat aan  in dit onopgeloste liefdesdrama. Dat is buiten zijn mysterieuze onderbuur gerekend die hem onopgemerkt op de hielen zit. Die onderbuur, de oudere Herman die het niet verwerkt heeft dat hij in de Afrekening als de schuldige voor de verdwijning werd weggezet, toont M., die na het Boekenbal met gebroken neus en hersenschudding thuis op de sofa ligt, zijn oude wit-zwartfilmpjes getiteld Leven voor de dood, als mogelijk ‘nieuw materiaal’ in het onderzoek. M. heeft echter, zo weet alleen de lezer, het lot een beetje geholpen om zijn romanplot te laten kloppen. Het is midden in de laatste zin van het filmrelaas over Landzaats verdwijning dat Herman – o dramatische ironie –  merkt dat M. niets meer zegt en helemaal niet meer beweegt. De waarheid staart hem zwijgend en met open, onbeweeglijke ogen aan.

Een intelligente leraar die iedereen te slim af was, kwam [M.] helemaal niet goed uit. Het zou het verhaal op zijn zachtst gezegd ongeloofwaardig maken. Maar hij moest het wel zeker weten. Het mocht niet zo zijn dat de werkelijkheid opeens roet in het eten zou gooien. Blz.421

Koch geeft zijn roman het motto mee van een getranscribeerde black box-opname van een vliegtuigramp uit Malcolm Mac Phersons non-fictionboek The Black Box, daarmee verwijzend naar mogelijk bewijsmateriaal dat voor onderzoekers de oorzaak van een ramp kan ophelderen:

……..

COCKPIT UNIDENTIFIED VOICE: Left throttle, left, left, left, left …

COCKPIT UNIDENTIFIED VOICE: God!

CABIN: [Sound of  impact]

THE BLACK BOX

Malcolm Mac Pherson

Herman Kochs nieuwste De greppel (2016), door Ambo|Anthos als luisterboek op de markt gebracht, is voor 14.99€ te downloaden op www.luisterrijk.nl. In 2017 schrijft hij het Boekenweekgeschenk.