De Europese Unie maakt één van de moeilijkste periodes uit haar geschiedenis mee en ligt onder vuur, om allerlei redenen. Na de eurocrisis kwam de vluchtelingencrisis, gevolgd door het brexit-referendum. Het vertrouwen in de Europese Unie staat op een laag pitje. Partijen die de EU liefst zouden afschaffen, zijn populair, zelfs in landen die er van bij de start in 1957 bij waren. Ook in ons land heerste tot recent in de traditionele politieke wereld een consensus over Europa: hoe meer Europa te zeggen heeft, des te beter, dat was de teneur. Er was nauwelijks debat. Nu zit Europa meer dan ooit in het nieuws. Het is tragisch en jammerlijk, doorgaans ingewikkeld, soms schandelijk en altijd ernstig.
Wat brengt 2017 voor Europa? Op 25 maart 2017 viert de EU haar 60ste verjaardag. Is het allemaal kommer en kwel, of is er toch reden om te feesten? En wat zijn de voornaamste uitdagingen voor de EU?
Op deze en andere vragen zou Rob Heirbaut onze kennis en verwachtingen betreffende Europa updaten. Want ‘we zitten op een zinkend schip’ (Geert Mak) en samen met tientallen miljoenen burgers wil de ‘Beweging van 9 mei’ de toekomst van Europa in handen nemen. ‘Want de Europese waarden en belangen liggen onder vuur en de ondergang van de Unie dreigt. (Guillaume Klossa – initiatiefnemer burgerplatform januari 2017). Een heldere niet van humor gespeende uiteenzetting friste onze kennis op over de onstaansgeschiedenis en betekenis van de EU voor zijn burgers in een geglobaliseerde wereld.
De spreker hing zijn betoog op aan drie pijlers die de EU vandaag typeren nl. die van de verdieping, steeds meer domeinen werden in het web van Europa ondergebracht, die van haar gevoeligheid voor nationale soevereiniteit, leden dragen niet graag te veel macht af aan Europa en die van haar geografische uitbreiding, steeds meer landen kandideerden voor toetreding. Bij elk van deze pijlers werden zorgvuldig de voor- en nadelen van de huidige evolutie en werking tegen elkaar afgewogen. Er werd een klaar beeld geschetst van de zogenaamde regelneverij van Europa die – aanvankelijk nodig voor de eenmaking vb. op het vlak van de productnormen – vandaag toch wat wordt teruggeschroefd. Ook de invoering van de euro volgens de maastrichtcriteria verliep niet zonder slag of stoot. Er moesten constructiefouten worden bijgesteld vb. het Europese Noodfonds ESM, de Bankenunie ECB. En hoe met het Verdrag van Schengen en het hete hangijzer van de spreiding van de vluchtelingen binnen de Unie momenteel wordt geworsteld is ons allen bekend. De grote aarzeling om aan Europa te veel macht af te staan (vetorecht in sommige domeinen waar unanimiteit vereist is) maakt dat de Unie sputtert in de besluitvorming en uitvoering van bepaalde beslissingen hoewel het Verdrag van Lissabon een aantal hervormingen doorvoerde om de Europese Unie democratischer en beter bestuurbaar te maken nadat in 2004 en 2007 twaalf nieuwe landen lid waren geworden. De uitbreiding van de EU bleek in het verleden een succes (stabiliteit, welvaart, handel,…) en hoewel sinds 1993 de kopenhagencriteria gelden voor al wie lid wil worden, rijst toch de vraag waar de grenzen van de Unie liggen, welke Unie nog werkbaar is?
In een laatste luik had Rob Heirbaut het over het mogelijke verloop van de Brexit-onderhandelingsscenario’s (soft, hard, dirty) en de onzekerheid die dat voor de economie meebrengt en over een Europa dat onder vuur ligt door het algemene wantrouwen in de politiek van globalisering en de schreeuw om transparantie en inspraak.
Speelse Heirbaut, die in 2014 in de VRT-reeks ‘Het IJzeren Gordijn’ samen met fietsmakker en politicoloog Hendrik Vos door het hart van Europa fietste langs de grens die de wereld decennia lang in twee verdeelde, sloot zijn presentatie af met de schampere opmerking ‘De foto van het jaar’. We zagen Nigel Farage (UKIP) die er als de kippen bij was om Donald Trump thuis in New York te gaan feliciteren. Waar ga jij heen, Europa?
Rob Heirbaut (°1967) is politiek journalist verbonden aan de VRT. Na zijn studies Rechten en Communicatiewetenschappen aan de UGent werkte hij kort als freelancer voor Het Volk en voor een industrievakblad. Daarna ging Heirbaut even aan de slag als jurist bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Vanaf december 1993 kwam hij terecht op de redacties van Het journaal en Terzake, en na de invoering van de euro specialiseerde hij zich in Europa. Hij schreef samen met de Gentse hoogleraar Hendrik Vos het boek Hoe Europa ons leven beïnvloedt (2008). Daarmee won hij de Wablieft-prijs voor de duidelijke en heldere manier waarop hij de invloed van Europa uitlegde.
Blauwkruikje 