KUNST
“Wat Amanda Gorman gedaan heeft, is niet zomaar een woordje placeren, maar minutenlang kunst brengen. Bij een goed gedicht stel je vast: geen enkel woord zou zomaar vervangen kunnen worden door een ander. Dan was er nog de mimiek, het timbre… Het klééfde. De toehoorder kan zich de woorden vervolgens eigen maken door ze vanbuiten te leren, te herhalen.”
“Wat het voor ons Vlamingen verrassend maakte, was dat Gorman daar helemaal als zichzelf stond. Hier worden gedichten vaak met een zekere tongue in cheek gebracht, wat bijvoorbeeld Wim Helsen schitterend doet. Cabaret. Maar dit was ernst, verpakt in alles wat poëzie zo bijzonder maakt: herhaling, rijm… De juiste pauzes, ook.”
Die eigenschappen vindt men vaak ook terug in de speeches van politici zoals Obama. Het verschil zit hem volgens De Geest in “de gelaagdheid” en de ruimte voor interpretatie. “Een gedicht is iets dat je moet lezen en herlezen, horen en nog eens horen. Hoeveel mensen zouden de tekst van Gorman intussen al niet een tweede keer beluisterd hebben, kwestie van hem goed te doorgronden? Om dan elke keer weer iets nieuws te ontdekken?”, stelt hij. Bovendien is er een verschil in taalgebruik: “Een politicus zegt: ‘Yes we can’. Duidelijke taal, want vaagheid past niet bij politiek, je wil niet dat mensen iets achter je woorden kunnen zoeken. Een dichter wil dat juist wel. Die zegt: ‘There will always be light’. Dat is eigenlijk hetzelfde als ‘Yes we can’, maar mysterieuzer. Je hebt poëzie die daar nog veel verder in gaat, met gedichten die liegen en op het verkeerde been zetten om te prikkelen.”
WAT IS POËZIE?
Nauw is de definitie van poëzie alvast niet, zegt De Geest. “Hiphop kan poëzie zijn, een dramatische tekst kan poëzie zijn… Karamellenverzen die allemaal op dezelfde klank eindigen, zijn zeker geen must”, lacht De Geest. “Maar rijm en alliteratie zal je vaak aantreffen – ook bij Amanda Gorman, met zinsnedes als ‘belly of the beast’. Zoiets werkt bezwerend en legt extra nadruk op woorden. Die klemtonen heeft Gorman schitterend gelegd, het hele plaatje klopte, ook met die mooie kledij. Gorman heeft bovendien met een spraakgebrek gekampt, wat appelleert aan de Amerikaanse gedachte dat je alles kan overwinnen als je hard je best doet. Zoiets spreekt jonge mensen aan. Oudere mensen zijn dan weer gecharmeerd – is niet elke oma fier als een kleindochter iets moois voordraagt?”
“Met het gedicht als politiek statement hebben wij in Vlaanderen minder ervaring”, zegt Dirk De Geest. “Het dichtste dat wij recent gekomen zijn, was toen Frank Vandenbroucke zei: ‘We mogen mekaar niet meer vastpakken, maar we laten elkaar niet los.’ Grootse poëzie zou ik dat niet noemen, maar het had enkele elementen, zoals de tegenstelling tussen ‘vast’ en ‘los’. Die zin heeft een snaar geraakt: mooie woorden doen ertoe, ze troosten en inspireren. Mensen zeggen: ‘Inderdaad, zo is het, maar zelf kan ik het niet op die manier zeggen, zo schoon.’ Net daarom zijn gedichten op begrafenissen geliefd. Omdat je soms zelf geen woorden vindt.”
NIET VOOR IEDEREEN
“Mensen zonder verbeelding houden niet van poëzie. Pas op, ergens snap ik dat. Als Elton John op de begrafenis van Lady Di zong over een ‘candle in the wind’ kan je zeggen: ‘Allez, wat is nu de gelijkenis tussen Lady Di en een kaars in de wind, zeg?’ Ook over het gedicht van Amanda Gorman kan je struikelen, als je alles letterlijk neemt. ‘Dare to be the light, het licht durven te zijn, wat is dat juist?’ Zoiets valt heel moeilijk uit te leggen. Je voelt het of je voelt het niet.”
Bron: Het Laatste Nieuws (Nadine Van Der Linden)
Blauwkruikje 