Samen met Olivia Borlée de strijd tegen borstkanker steunen.
foto: gezondheid.be
De Roze Mars is geen typisch wandelevenement dat op één dag plaatsvindt, maar een engagement dat je als individu voor een hele maand aangaat, en waar je vanop eender welke locatie aan kan meedoen. Elke stap die je zet tussen 1 en 31 oktober telt.
Zo lees je op de website van De Roze Mars. Dat je door te registreren en je gewandelde stappen digitaal in te geven, een solidaire daad stelt die ook meteen je eigen gezondheid ten goede komt, is motiverend. Bovendien valt er dan regelmatig een mailtje in je mailbox met prettige en nuttige tips om het vol te houden. Het was het gezondheidsmagazine Bodytalk dat me aanzette om de uitdaging aan te gaan. Het is de allereerste keer dat ik deelneem en ik ben uiteraard benieuwd of elke dag 10000+ stappen zetten tot en met eind oktober me zal lukken.
Wandelknooppunt.be zet trouwens ook zijn schouders onder dit initiatief en stippelde7 unieke wandelingenuit verspreid over heel België. Elke wandeling volgt een traject in de vorm van een lintje dat symbool staat voor het logo van Pink Ribbon, de organisatie die strijdt tegen borstkanker.
Naast het plantjesinitiatief van Kom op tegen kanker in september (de roze en dieproze Gentse azalea’s fleuren de woonkamer op) nu dus stappen, alleen of met wandelmaatje(s). We gaan ervoor!
‘Ik ben geen doemdenker of paniekzaaier,’ zegt viroloog Peter Piot, ‘maar ik denk dat je de verspreiding van het coronavirus hoogstens kan vertragen. Je kan het niet stoppen‘
foto: wiki commons
‘De geschiedenis leert dat een virus zich snel kan verspreiden’, zei Peter Piot, een van ’s werelds bekendste virologen, een maand geleden in De Tijd over het coronavirus. In die maand is dat exact wat is gebeurd. Voor Piot en de door hem geleide London School of Hygiene & Tropical Medicine zijn het drukke tijden. Na ons korte telefoongesprek wacht hem in Londen een delegatie uit Hongkong. En binnen enkele dagen gaat hij naar de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba om alles in stelling te brengen voor het moment dat het coronavirus Centraal-Afrika bereikt.
Weten we al beter wat corona precies is? Peter Piot: ‘We hebben een veel beter idee nu dan de laatste keer dat we elkaar spraken. We wisten al dat het in vergelijking met het SARS-virus minder dodelijk, maar veel besmettelijker is. We weten nu dat het qua besmettelijkheid erg op griep lijkt.’
Wat is het gevolg voor de strijd tegen corona? Piot: ‘Het gevolg is groot. Griep is heel moeilijk tegen te houden. Bij griep hebben we bovendien een vaccin, wat we bij Covid-19 niet hebben.’
‘Ik schat dat de mortaliteit uiteindelijk zal uitkomen op 1 procent of iets minder. Het hangt af van leeftijd en andere ziektes. Mensen boven zeventig, zoals ikzelf, of mensen met chronische aandoeningen zoals de longziekte COPD of diabetes zijn extra kwetsbaar.’
Het virus verspreidt zich snel. Gaat de strijd tegen corona de goede kant op? Piot: ‘We hebben sinds enkele weken diagnostische tests. Dat is een belangrijke stap vooruit. Vergeet niet dat het virus pas op 9 januari is geïsoleerd. Uiteindelijk is deze reactie heel snel.’
‘Voorts is het goede nieuws dat het aantal nieuwe gevallen in China aan het dalen is en we daar de piek beleefd hebben. De grote vraag is nu wat er gebeurt als de scholen en de bedrijven in China heropenen. Wellicht komt er dan een nieuwe golf van gevallen. Het is uitkijken hoe groot die wordt.’
Maar ondertussen zit het virus in Europa. Piot: ‘Dat is de slechte kant van de zaak. De uitbraak in Italië had niemand zien aankomen. Vergeet niet dat Italië alle vluchten naar China had stopgezet, en dat heeft niet geholpen. Enkele dorpen en steden in Italië zijn in quarantaine, maar ook daar moeten we wachten om het effect ervan te zien.’
Hoe moet de strategie tegen corona er nu uitzien? Piot: ‘Voor België komt het er nog altijd op aan het virus buiten te houden.’
En zodra het binnen is, doen zoals in Italië? Piot: ‘Dan is de strategie ‘social distancing’: handen wassen, desinfecteren, scholen sluiten, grote manifestaties zoals sportwedstrijden mijden. Ik had wél gedacht dat de EU-landen daarover een meer uniform beleid zouden voeren. De ministers van Volksgezondheid van de EU-landen zouden dat toch onder elkaar moeten afspreken.’
En verder? Piot: ‘Verder wordt het moeilijk. Je kunt de wereld niet tot stilstand brengen. Je kunt vanuit Pisa met je auto naar Gent rijden. En opnieuw: Italië had zijn vluchten opgeschort en het virus verspreidde zich toch.’
‘Ik denk daarom dat we voorbereid moeten zijn op een grote toestroom van patiënten, waarbij veel vraag zal zijn naar medische verzorging. Vergeet niet dat in zulke omstandigheden ook artsen en verpleegkundigen besmet kunnen raken, en dat ook het griepseizoen nog bezig is. Alleen al om die reden – het medisch systeem niet overbelasten – is het belangrijk dat mensen zich laten vaccineren tegen griep.’
Dus we kunnen het niet tegenhouden? Piot: ‘Ik denk het niet. Ik denk dat je de verspreiding kan vertragen, maar niet stoppen.’
‘Begrijp me niet verkeerd: België houdt het voorlopig tegen. Dat blijft zeer nuttig. Je wint tijd. Die vertraging is nodig omdat het meer tijd schept om voorbereidingen te treffen. En er is nog altijd de hypothese dat het – net zoals bij griep – beter zal gaan als het winterseizoen voorbij is. Al is er een belangrijke tegenindicator in Singapore: het is daar altijd 30 graden en het virus verspreidt zich daar ook.’
Is het verstandig dat er in die omstandigheden nog altijd twintig vluchten per uur landen in Tenerife? Piot: ‘Het is zeker een risico, maar ik ken de details van de quarantaine daar niet. Je hebt een rode zone en een groene zone nodig. Er is een controle nodig bij de overgang tussen de zones. Iedereen in de rode zone moet worden getest en opgevolgd. Het is heel gespecialiseerd werk en ik weet niet hoe het daar loopt.’
Misschien is de grootste verrassing dat het virus nog niet in Afrika zit. Piot: ‘Dat is inderdaad goed nieuws, al zit het wel al in Noord-Afrika. Via Italië heeft het Algerije bereikt en via Iran is het naar Egypte gegaan. Het is er nog niet in Centraal-Afrika, maar ik denk dat het zal komen. En zoals je in Iran hebt gezien, kan het snel gaan zodra het daar is.’
‘We blijven daarom werken om klaar te staan als het zover is. We kunnen nu de diagnose stellen, dus dat helpt al. Ik ga binnen enkele dagen naar Addis Abeba voor een conferentie daarover.’
Informatici aan uw London School of Hygiene and Tropical Diseases proberen de verspreiding van de ziekte te voorspellen via wiskundige modellen. Lukt dat? Piot: ‘Ze hadden voorspeld dat we tegen eind februari een serieuze daling in China zouden zien. Dat is bevestigd. Voor de rest blijft het zeer moeilijk. We hebben onder meer onderzocht of het zin heeft vliegtuigpassagiers te screenen op koorts. Het antwoord is dat het niets uithaalt. De helft van de besmette mensen heeft geen koorts in het begin.’
U was heel kritisch voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), die maar laat in actie schoot. Heeft ze zich herpakt? Piot: ‘Ja, ik vind van wel. De mensen van de WGO zijn zeer actief, ook buiten Azië. Er is elke week een informele briefing. Vergeet niet dat ze ook nog veel werk hebben in China en met andere virussen, zoals ebola.’
Maar de coördinatie van de Europese aanpak? Piot: ‘Die kan beter.’
Met dank aan BART HAECK en De Tijd 27 februari 2020 17:07
Mensen worden steeds ouder. De levensverwachting is de voorbije eeuw met ongeveer 30 jaar gestegen. Dit betekent dat er een hele levensfase bijgekomen is. Maar wat betekent dit voor het brein? Geleidelijk aan ontdekken we hoe het brein en de menselijke geest zich aanpassen aan de tand des tijds. Vaak met succes, soms is het een ongelijke strijd. Dit hangt af van opgebouwde reserves, compensatiestrategieën en aanwezigheid van hersenpathologie. De schemerzone tussen normale en pathologische veroudering wordt geleidelijk aan zichtbaar in het brein en stelt ons voor bijzondere uitdagingen in het geval van psychiatrische symptomen op latere leeftijd.
Deze inleidende uitnodiging tot prof. Vandenbulckes lezing trok een volle zaal toehoorders. Het interesseert blijkbaar velen wat de tijd met ons brein kan aanvangen. In een zeer goed gedocumenteerde en gestructureerde uiteenzetting had spreker het over normale veroudering, pathologische veroudering en veroudering met psychologische stoornissen.
Normale veroudering zien we reeds vanaf 20 jaar gebeuren. In de voorhersenen treedt volumeverlies op; de integriteit van onze hersenbanen gaat achteruit door veroudering. Al zijn er lichte verschillen te constateren wanneer mensen bijvoorbeeld meertalig zijn, een hogere opleiding genoten hebben enz. De begrippen vloeibare intelligentie en gekristalliseerde intelligentie dienen in dit verband verduidelijkt te worden. De gekristalliseerde vorm is de intelligentie die voortkomt uit leren (kennis). De vloeibare vorm is gebaseerd op kunnen of het zien van relaties tussen dingen zonder ervoor geleerd te hebben. Bij mensen die tot op hoge leeftijd grote cognitieve prestaties kunnen leveren – zoals bijvoorbeeld prof. Vandenbulckes grote voorbeeld Eric Kandel – compenseert de ene vorm de andere. Daarbij rijst natuurlijk de vraag of we het brein kunnen trainen?Can exercise keep your brain young and sharp? Daarvoor liggen geen onmiddellijke bewijzen op tafel, aldus de professor. Al zou het adagium Mens sana in corpore sano (fysieke trainingsprogramma’s) wel een positieve invloed uitoefenen op de neuroplasticiteit van het brein. Ook Laura Carstensens Socioemotional Selectivity Theory maakt iets duidelijk: de oudere mens kiest voor de emotionele tevredenheid (nabijheid van familie en vrienden) in het korte tijdsbestek dat hem nog rest terwijl de jonge mens met nog een lang leven voor zich eerder voor de carrièreplanning, de kennisverrijking en de nieuwe interessante sociale relaties opteert.
Prof. dr. Mathieu Vandenbulcke in het kader van het project ‘Wereld van Herinnering’ van Museum-M en UZ Leuven in 2015 – 2016
Tot de pathologische vorm van veroudering hoort dan dementie. Belangrijke kenmerken van dementie zijn stoornissen in geheugen, taal, denken, waarnemen, redeneren en handelen. Het proces van verlies aan mogelijkheden verloopt traag en is vaak al jaren gaande vooraleer de diagnose wordt gesteld. Dementie is geen op zichzelf staande ziekte, het is de naam voor een combinatie van symptomen waarvan verschillende aandoeningen de oorzaak kunnen zijn. De meest bekende, en ook meest voorkomende oorzaak is de ziekte van Alzheimer. Zowat twee derde van de mensen met dementie, lijdt aan alzheimer.
De vraag over wat nu de échte oorzaak van het degeneratieproces is bij de ziekte van Alzheimer – aantasting van de zenuwcellen door het neerslag van Aβ42 (amyloïdes, eiwitfragmenten waaruit de plaques zijn samengesteld) of de verzwakking van de cellen door de interne opstapeling van tau-tangles (tau, een eiwit dat onder normale omstandigheden een rol speelt bij het in stand houden van de stevigheid van het ‘skelet’ van zenuwcellen) – heeft jaren voor een controverse onder wetenschappers gezorgd. Een controverse die overigens nog steeds niet helemaal beslecht is.
VIB-onderzoekers Bart De Strooper (VIB Onderzoekscentrum voor Ontstaansmechanismen van Ziekten, KU Leuven) en Christine Van Broeckhoven (VIB Departement Moleculaire Genetica, Universiteit Antwerpen) staan mee aan de wereldtop van het alzheimer- en dementieonderzoek
Dat genetica een rol speelt bij alzheimer en frontaalkwabdementie werd duidelijk door het pioniersonderzoek van Christine Van Broeckhoven. Haar zoektocht naar wijzigingen in het DNA bij families waarin deze ziekten veelvuldig voorkomen, heeft belangrijke kennis opgeleverd over de biologie van het ziekteproces in de hersenen. Zo toonden zij bijna 30 jaar geleden aan dat genetische schrijffouten in de erfelijke code van het APP-eiwit leidde tot alzheimerdementie. De farmacologische behandelingen van vandaag doen echter niets aan het onderliggende systeem dat alzheimer triggert. Er is geen test om alzheimer op te sporen, en geen middel om het proces te vertragen of te genezen. Trouwens de geneesmiddelenfabrikant Pfizer bijvoorbeeld trok de stekker uit het alzheimeronderzoek, in navolging van andere farmabedrijven die al eerder budgetten terugschroefden. Big pharma heeft grotendeels afgehaakt, maar alzheimer heeft wel de interesse gewekt van miljardairs-filantropen zoals Bill en Melinda Gates, en Facebook-baas Mark Zuckerberg en zijn vrouw Priscilla Chan. Maar het model waar de wetenschap twintig jaar in heeft geloofd, en dat door onder anderen prof. De Strooper op de kaart is gezet, is dat de hersencellen bij alzheimerpatiënten afsterven omdat ze aangevallen worden door het hoger vermelde eiwit amyloïd. Maar dat model hield dus geen stand toen het gebruikt werd om een geneesmiddel te zoeken.
Hier komt Mission Lucidity op de proppen, een ambitieus project om de ziekte van Alzheimer te laten ontrafelen door 200 Belgische wetenschappers waaronder ook prof. dr. Mathieu Vandenbulcke. Om deze neurodegeneratieve ziekte te begrijpen en te kunnen behandelen, moeten we in staat zijn om de veranderingen in de hersenen te volgen vóór het begin van de ziekte en tijdens de behandeling. Mission Lucidity brengt de ingenieurs, wetenschappers en clinici bij elkaar die betaalbare tools kunnen maken voor niet-invasieve hersencontrole, waardoor de klinische praktijk over de hele wereld zal veranderen.
Andere vormen van dementie behalve alzheimer kunnen kleine herseninfarcten zijn (vasculaire dementie), lewy-pathologie (parkinson) en frontotemporale dementie (FTD). FTD heeft een genetische oorzaak (cfr. onderzoek Christine Van Broeckhoven). Er bestaat een taalvariant en een gedragsvariant.
Prof. Vandenbulcke maakte zijn uiteenzetting aanschouwelijk met videogetuigenissen van patiënten getroffen door diverse vormen van dementie en gaf daarmee ontroerende voorbeelden van hoe aanvaarding, openheid, steun en actieve coping-vaardigheden de ziekte enigszins kunnen helpen dragen. Hij beklemtoonde dat ook de context (partner, kinderen, vrienden, … ) van de patiënt in het beeld moet opgenomen worden.
Mathieu Vandenbulcke is diensthoofd ouderenpsychiatrie van het UPC KU Leuven / UZ Leuven sinds 2013 en deeltijds hoogleraar verbonden aan het departement neurowetenschappen van de KU Leuven sinds 2014. Mathieu Vandenbulcke promoveerde tot arts in 1997 aan de KU Leuven en tot arts-specialist in de psychiatrie in 2004. Hij doctoreerde in het laboratorium voor cognitieve neurologie, behaalde zijn doctoraat in de biomedische wetenschappen aan de KU Leuven in 2007, en won de prijs voor biomedische wetenschappen van de Academische Stichting Leuven in 2008. Hij richtte het laboratorium voor translationele neuropsychiatrie op in 2009 en onderzoekt neurocognitieve en laat ontstane psychiatrische stoornissen door middel van gedragsstudies en multimodale hersenbeeldvorming. Hij richtte in 2017 het Sequoia Fonds voor onderzoek naar veroudering en geestelijke gezondheid op. Hij coördineert sinds 2018 Mission Lucidity, een samenwerkingsverband tussen imec, UZ Leuven, KU Leuven en VIB, gericht op dementie-onderzoek.
Als donkere wolken je boven het hoofd hangen … – foto: frie peeters
De bovenstaande opmerking kreeg Alastair Humphreys te horen van zijn publiek wanneer hij in zijn voordrachten vertelde over de extreme grenservaringen die hij op de meest afgelegen plekken beleefde. Daarom besloot hij al wandelend de Londense M25 te ronden. Zijn plan: het avontuur zoeken, samen met een vriend, op de meest saaie plek die hem te binnen viel, de ring rond Londen.
“Abenteuer ist ein weiter Begriff und für jeden etwas anderes”, sagt Humphreys. “Aber im Grunde geht es darum, etwas Neues auszuprobieren, die eigene Komfortzone zu verlassen.” Und das klappt auch ohne Arktis-Expedition oder monatelange Auszeiten. […] Bleibt nur ein Problem: das Losgehen. […] Alastair Humphreys kennt das Phänomen und empfiehlt, klein anzufangen: Einmal im Garten schlafen. Oder im Park frühstücken. Zum nächsten Fluss rennen und reinspringen. Im Winter auf dem Balkon zu Abend essen. Tu es allein. Oder mit einem Freund. In einer Nacht unter der Woche. Am Geburtstag. Oder zur Sonnenwende. Währenddessen werden Ideen kommen, für die nächsten Abenteuer. – Die Zeit
We worden een held, al was het maar een kleine: als we iets ondernemen zoals slapen in onze eigen tuin tussen avond en zonsopgang. We herstellen dan perfect van elke vorm van stress, zo weet een gezondheidsonderzoek.
Blauwkruikje 