De voorbije dagen hoorden we dat de dorheid in de natuur weer zijn intrede doet, het grondwaterpeil is sterk gedaald, niet essentieel waterverbruik moeten we dus vermijden. Ook in de tuin verschijnen tekenen van drorre droogheid, sommige planten en heesters sterven af. Hoe een en ander ook samenhangt met onze leefstijl en hoe we daar met z’n allen iets aan kunnen doen door ons bewust te worden van de kostbaarheid van water en onze leef- en verbruiksgewoonten aan te passen, zou ondertussen duidelijk moeten zijn. Als de mens zich terugtrekt, herstelt de natuur zich snel, constateerden we de voorbije weken gedurende de lockdown.
Na drie maanden bevinden we ons nauwelijks in rustiger water wat de coronacrisis betreft, al zijn de desastreuze sociale en economische gevolgen ervan nog niet helemaal te overzien, of daar dienen zich de nefaste gevolgen van de klimaatverandering eveneens in volle extreemheid aan: stormen, tyfoons, overstromingen, droogte, voedseltekort, migratie … Het verband tussen de ene en de andere crisis is ondertussen ook niet meer te ontkennen.
En toch blijven sommigen naïef optimistisch; ze ontkennen de feiten of redeneren ‘het zal onze tijd wel duren’, ‘zo’n vaart loopt het niet meteen’, ‘onheilsprofeten zijn er altijd geweest’…
Onlangs las ik ‘dorheid kan een gave zijn’. Is een gave dan niet altijd iets positiefs? En is die dorheid dan niet veeleer een dode leegte en niet meteen een geschenk?
Misschien is ze juist dit: een stille schreeuw naar verlossing, naar doortocht uit onmenselijke fysieke en mentale extremen, naar dieper, eenvoudiger, bewuster en zorgzamer leven. Maar de ‘de vette vleespotten van Egypte’ ondanks de eraan verbonden ‘slavernij’ blijven verlokkelijk, het business as usual, dat willen de machtigsten zo snel mogelijk terug, alle machteloosheid van het geleden leed ten spijt.
Ontzetting en angst zijn in alle tijden de begeleiders van verandering en vernieuwing geweest, de waarschuwingen van profetische mensen werden niet in dank afgenomen. Zwartkijkers, angstaanjagers werden ze genoemd en ze werden vaak ten dode toe gebagatelliseerd.
Toch hoorden we deze dagen ook het adagio ‘do not waste a good crisis,’ ga niet bij de pakken zitten maar herbron, onthaast, hoop, pak aan, vertrouw op de Geest van de Waarheid en laat je inspireren tot een andere en nieuwe levensstijl met blik op de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.
Ik wens het ons allen in deze zonnige dagen voor Pinksteren !
foto: San Marcoplein – Venetië – De Standaard – Nicola Marfisi/AGF
Er is geen ontkennen aan: we zitten midden in een door de mens veroorzaakte klimaatcrisis. Je kan er niet meer omheen dat onze uitstoot van broeikasgassen het klimaat op aarde stilaan in een andere plooi legt: het wordt warmer en we krijgen meer extreem weer. Maar moet het ook een armageddon worden? Zijn we dermate afhankelijk van fossiele brandstoffen dat er eigenlijk geen zinnige uitweg is zonder dat we onze welvaart opgeven? Of zijn er zinnige, haalbare oplossingen voor het klimaatprobleem? En zo ja, welke zijn dat dan? In deze lezing ging Prof. Gerard Govers dieper in op deze vraag en hij probeerde ook om antwoorden te formuleren.
Na een korte uiteenzetting over wat klimaatverandering precies is en hoe we zeker weten dat er klimaatverandering plaatsvindt en hoe die gebeurlijk zal evolueren, stond de spreker stil bij wat ons te doen staat.
We hebben allemaal weet van het broeikaseffect. Paradoxaal genoeg is de opwarming van de aarde op zich een natuurlijk verschijnsel: de atmosfeer rond onze planeet – en dan vooral de waterdamp – zorgt immers al miljoenen jaren voor een broeikaseffect dat het leven op aarde beschermt tegen te extreme temperaturen.
Probleem is echter wel dat de menselijke activiteiten – en dan vooral de verbranding van fossiele brandstoffen om aan de steeds groeiende energiebehoefte te voldoen – sinds het begin van de industriële revolutie (1750) en in steeds grotere mate kolossale hoeveelheden broeikasgassen in die atmosfeer doen terechtkomen. Deze uitstoot versterkt het natuurlijk broeikaseffect in grote mate, en heeft een geleidelijke klimaatverandering tot gevolg. De emissies beperken vraagt om een gezamenlijk verantwoordelijkheid van alle sectoren. Ieder is deel van de oplossing.
De gevolgen zijn duidelijk meetbaar: een opwarming van de atmosfeer en de oceanen, een wijziging van de frequentie en intensiteit van de neerslag, een wijziging in de activiteit van stormen, een afname van de hoeveelheid sneeuw en ijs, en een verhoging en verzuring van de oceanen. Wat op zich dan weer een impact heeft op de biodiversiteit, de landbouw, de gezondheid, de economie, het waterbeheer, het transport, de energie,…
De klimaatverandering is dus reëel! De extremen die we beleven zijn aan de opwarming te wijten: de hitte, de droogte, de overvloedige regens, de versnelling in de verhoging van het zeespiegelniveau, de aqua alta – frequentie in Venetië … .
De klimaatvoorspellingen van 1980 zijn vandaag bewaarheid. Het scenario voor 2100 bij de huidige uitstoot is dat het tot 4°C warmer wordt. In het noordelijk halfrond is die temperatuur misschien nog wel te harden maar wat met het zuiden? Dat dat enorme migratiestromen op gang kan brengen hoeft geen betoog. Business as usual is geen optie, aldus professor Govers. We staan voor een grote uitdaging want we zitten wat het terugdringen van onze CO2-emissie niet op schema.
Wat ons te doen staat is: langs wegen van geleidelijkheid aan energiebesparing doen, kiezen voor elektrificatie op basis van groene energie en openhouden van kerncentrales om energievoorziening te vrijwaren, aansturen op integratie van de energiesystemen (vb. China’s groene energietransport, de koolstof-waterstofeconomie) en vooral alle opties op tafel houden zonder polarisatie.
Kortom, de crisis is echt en vergt een globale aanpak. We hebben behoefte aan een slim stappenplan en vooral een politiek beleid en een visie die de wetenschappelijke innovaties en bevindingen ondersteunt.
Na afloop werd de spreker met enkele sceptische opmerkingen geconfronteerd. Misschien kan Getting sceptical about global warming scepticism alsnog alle neuzen in dezelfde richting krijgen. Het publiek bedankte evenwel met een warm applaus.
Gerard Govers is gewoon
hoogleraar aan KU Leuven en is op dit ogenblik ook vice-rector verantwoordelijk
voor Wetenschap &Technologie en Duurzaamheid. Hij studeerde geografie aan
KU Leuven en begon daarna een academische onderzoeks- en onderwijscarrière. Zijn
onderzoek bestrijkt een waaier van thema’s die allemaal met het aardoppervlak
te maken hebben: erosie en sedimentatie, de ontwikkeling van het reliëf,
veranderingen in bodemgebruik en de impact van door de mens veroorzaakte erosie
op de koolstofhuishouding van de bodem zijn hierbij belangrijke thema’s. Dat
onderzoek gebeurde voor een belangrijk deel in de Belgische Leemstreek maar ook
in, onder andere, Australië, de Verenigde Staten, Ethiopië, Ecuador en
Brazilië. Dat onderzoek wordt internationaal gewaardeerd, wat o.a. blijkt uit
Bagnold award die hem in 2009 door de European Geosciences Union werd
toegekend. Gerard Govers geeft graag les en de studenten waarderen dat ook: hij
kreeg de afgelopen jaren vier keer het ‘Gouden Krijtje’ op en daar is hij best
trots op. Als vicerector Duurzaamheid promoveert hij het concept ‘Duurzaamheid’
aan KU Leuven door in te zetten op een groener reisbeleid en nieuwe cursussen
te ontwikkelen voor de grootste studentengemeenschap van Vlaanderen. Daarnaast
stuurt hij ook de groep Wetenschap & Technologie aan die 4000 onderzoekers
en 20000 studenten omvat uit alle wetenschappelijke en technologische domeinen.
Blauwkruikje 