‘Als er vertrouwen is, kan vriendschap een leven lang mee.’ Interview met Miriam Van hee en Hester Knibbe

Wat als… twee vrienden zich buigen over het thema vriendschap? In het Poëzieweekgeschenk Er staat te gebeuren nemen de dichters Hester Knibbe en Miriam Van hee de eigen vriendschap niet als middelpunt, maar als subtiel uitgangspunt: het is een voorrecht om vanuit zo’n diepgaand vertrouwen naar de wereld om zich heen te kunnen kijken.

Cover Poëeziegeschenk 2023

Tien gedichten. Tweemaal vijf. De Nederlandse dichter Hester Knibbe en de Vlaamse Miriam Van hee gingen niet plots en spontaan samensmelten toen ze de opdracht aanvaardden om samen het Poëzieweekgeschenk te schrijven. Al bijna veertig jaar zijn ze in elkaars leven, en zo ook onvermijdelijk in elkaars taal en zelfs gedichten. Maar ze blijven twee unieke vrouwen, bijzonder en apart. En dat is goed. Want om vriendschap duurzaam te maken, moet je de nieuwsgierigheid naar de ander in stand houden. In Er staat te gebeuren lees je daarom vooral wat er in elkaars leven voorbijkomt en wat er zoal gebeurt als de ander er even niet is. Want vriendschap ontstaat niet alleen in de gedeelde beleving, maar ook in het vertellen aan elkaar: ‘In het Franse woord voor “goed overeenkomen”, s’entendre zit het woord “entendre”: horen wat de ander zegt.’

Lees verder in ‘Poëziekrant’

Met dank aan Poëziecentrum en Poëziekrant

Mijn lieve gunsteling – Marieke Lucas Rijneveld

Marieke Lucas Rijneveld kan het. Ze kan het echt. Mijn lieve gunsteling is vele malen beter dan haar debuut waarvoor ze de International Booker Prize won. Rijneveld is voor haar tweede roman in de hoofden van een 49-jarige veearts en een 14-jarige boerendochter gekropen die elkaar bij de wekelijkse koeiencontrole op de boerderij van de vader van het meisje hebben leren kennen.

Onlangs werden de Grote Drie, zoals criticus Kees Fens Harry Mulisch, Gerard Reve en Willem Frederik Hermans noemde, in de media ten grave gedragen, zonder enige discussie over de kwaliteit van hun werk. Jan Wolkers hoorde eigenlijk ook bij de Grote Drie. Over Wolkers kun je ook moeiteloos beweren dat hij een egocentrische, witte man was die seksistisch schreef. Maar zonder Wolkers zouden we geen Rijneveld hebben. Rijneveld is gaan schrijven toen ze Wolkers ontdekte op de lerarenopleiding Nederlands. Ze werd geraakt door ‘de natuur, het geloof, de seksualiteit, de dieren en vooral zijn prachtige taal’, zei ze in een interview met NRC Handelsblad. De echo van Wolkers klinkt ook in Rijnevelds nieuwe roman door. Dat beperkt zich niet tot de inhoud, het omslag van Mijn lieve gunsteling lijkt veel op dat van De walgvogel (1974) van Wolkers. De onmogelijkheid van de liefdes en de rol van de vaders in Mijn lieve gunsteling en De walgvogel tonen ook overeenkomsten. Mijn lieve gunsteling is met het vele malen voorkomende ‘praaldier’ en de verwijzingen naar ‘lieve jongens’ ook een ode aan Reve, wiens werk de veearts aan zijn ‘lieve gunsteling’ voorleest om haar ervan te overtuigen dat onmogelijke en verboden liefdes de mooiste zijn.

Mijn lieve gunsteling is prachtig geschreven. Rijnevelds stijl en en haar beeldrijke taalgebruik, kenmerkend voor De avond is ongemak (2018) en haar dichtbundels Kalfsvlies (2015) en Fantoommerrie (2019), zijn nog veel beter geworden. De vergelijkingen in Mijn lieve gunsteling zijn subliem. Kwets nooit het leven en snijd nooit in levend vlees, leerde de veearts tijdens zijn opleiding. Toch schendt hij het jonge meisje dat hij vergelijkt met een zweer die hij met een ‘hoefmes uit de klauwlederhuid’ had moeten verwijderen en misschien slechts had moeten ‘reinigen en droogwrijven’. Later omschrijft de veearts het meisje als ‘een kalf in stuitligging in de kraamkamer van mijn verziekte verlangens’. De  manier waarop Rijneveld over koeien schrijft, is ongeëvenaard. De blaarkoppen spelen op vrijwel elke bladzijde een rol, en dat wordt nooit saai.

Rijneveld vertelt een wreed verhaal dat wordt ingeleid door drie regels uit psalm 139, in een vertaling van Anton Korteweg.

Ken me dan maar

weet wie ik ben

en doe maar

-Psalm 139

Psalm 139 staat bekend als een pleidooi van onschuld waarin om vrijspraak wordt gevraagd. Tegelijkertijd kan dit citaat gelezen worden als de wens van de 14-jarige boerendochter om vleselijk gekend te worden door de veearts en zich aan hem over te geven.

Uit de innerlijke monologen van de verliefde pedofiel blijkt dat hij al jaren geobsedeerd is door het meisje. Hij is aan het groomen en rechtvaardigt zijn seksuele obsessie door steeds te wijzen op de door hem waargenomen seksuele behoeftes van het kind, dat nog Roald Dahl en Harry Potter leest en een buitenboordbeugel en een ringetje met een lieveheersbeestje heeft. Hij denkt dat zij voortdurend met seks bezig is. De veearts denkt vaak voor anderen: voor de boerenknechten die het meisje met rust laten en voor de vader.

Waar het allesoverheersende kindperspectief mij in De avond is ongemak soms iets te veel werd, snakte ik in Mijn lieve gunsteling naar de visie van het kind. Wat de veearts wil, is duidelijk, maar wat wil zij? En wie vertelt wat zij wil?

Mijn lieve gunsteling is niet alleen een gruwelijk goed boek, het is ook gedurfd. Bij de introductie werd aangekondigd dat het boek snel in het Engels vertaald wordt. Je vraagt je meteen af hoe dit buitengewoon expliciete boek over pedofilie vol wreedheden jegens mens en dier op de Angelsaksische markt zal worden ontvangen. Het relatief onschuldige De avond is ongemak vormde al een probleem voor de sensitivity readers die Engelse en Amerikaanse uitgevers inhuren om te voorkomen dat lezers overstuur raken door fictie. Hopelijk gaan Rijneveld en haar uitgever pal staan voor een ongecensureerde vertaling van Mijn lieve gunsteling. Iedereen verdient het dit boek in zijn geheel te lezen.

bron: Neerlandistiek – Online tijdschrift voor taal- en letterkunde, 5 november 2020

Zonder meer virtuoos in taal en stijl!

Meer dan een kwart miljoen dialectzinnetjes op het internet.

Toen ik vanmorgen de nieuwsbrief van Neërlandistiek – Het online tijdschrift voor taal-en letterkundig onderzoek doornam, trok onderstaand bericht mijn aandacht. De dialectkaarten die je nu zo prachtig gedigitaliseerd kan raadplegen, puzzelde ik destijds in die eerste jaren voor de klas, d.i. eerste helft zeventiger jaren,  op fotokopieën A3- formaat samen tot een grote kaart. Zo kon ik met de leerlingen hun streekdialect verkennen en het vergelijken met dat van de aangrenzende regio’s. De leerboeken van die dagen bevatten zeer weinig informatie over dit onderdeel van taalkunde. En de zinnetjes die in de verschillende regio’s in uitspraak en syntaxis wijzigden of in bundels op elkaar gingen lijken brachten ons onderzoeksgewijs bij de begrippen Benrather- en Uerdingerlinie, isoglossenkaart, lexicologische stempelkaart, enz. Sommige leerlingen raakten zo geboeid dat ze voor hun eindwerk Nederlands met taperecorder gewapend en aan de hand van de betrokken zinnetjes bij de inwoners van hun dorp of stad hun dialect gingen natrekken om er daarna een heuse mini-dialectgrammatica (dialectmonografie) mee samen te stellen. Hun eigenste moedertaal  bleek immers een volwaardige taal met een eigen systematiek, weliswaar met een geografisch en sociaal beperktere communicatieradius dan het AN, ook dat maakten die kaarten duidelijk.

Maar laat me stoppen met ‘zurückdenken’ op straffe van ‘oubollig, saai en oninteressant’. Andere tijden, andere taal, evoluerende leermiddelen met o.a. in elke klas een digitaal bord waar deze kaarten nu meteen getoond en geëxploreerd kunnen worden.  Al is dialectologie misschien geen koek meer voor hedendaagse secundaire scholieren in het laatste jaar van de 3de graad, toch kan een vleugje taalarcheologie in het curriculum zeer veel over taalcultuur, taalerkenning, taalevolutie en soms taaluitdoving aan het licht brengen.

Als je de Atlas of World’s Languages in Danger consulteert, merk je dat die in België het West-Vlaams als ‘vulnerable’ en het Waals als ‘definitely endangered’ beschouwt. Is dat de reden dat sommige dialecten aan een revitaliseringsronde zijn begonnen? De websitegegevens van Universiteit Gent zullen voor velen in dat opzicht een welgekomen informatiebron vormen.

De Gentse dialectologie kan bogen op een rijke traditie die in 1890 begon met prof. J. Vercoullie, die voor Vlaanderen de allereerste wetenschappelijke dialectbeschrijving in het licht gaf – uiteraard over het West-Vlaams. Het was echter prof. E. Blancquaert die de Gentse dialectologie beroemd maakte door het grootscheepse project Reeks Nederlandse Dialectatlassen (RND), waarbij 141 zinnetjes voor 1956 plaatsen in het Nederlandse en Friese taalgebied door dialectsprekers werden vertaald en nauwkeurig fonetisch werden genoteerd. Het project duurde ongeveer 60 jaar en resulteerde in meer dan een kwart miljoen vertaalde zinnetjes. Ze staan nu voor de eerste keer allemaal op een website.

Bron: Meer dan een kwart miljoen dialectzinnetjes op het internet.

Uiterst zeldzaam: zonsverduistering op het lentepunt, 20 maart 2015

 

Ik had mijn eclipsbrilletje klaar en was getuige van een uit de wolken te voorschijn kruipende zon die een maan werd. Prachtig! Zo ging het precies: we zagen de eclips als een hap die in eerste instantie uit de rechterkant van de zon werd genomen en steeds groter werd. Halverwege de verduistering bevond die hap zich aan de bovenkant, en tegen het einde van de eclips verdween deze aan de linkerkant van de zon. De verduistering duurde bij ons 2,3 uur. [bron: Zonsverduistering op 20 maart 2015 – hemel.waarnemen.com]

Poëzie is overal op de vooravond van de poëzieweek 2015

Het is zover! De winnaars van de Herman De Coninckprijs 2015 zijn sinds dinsdagavond bekend. Wat de Publieksprijs betreft, Maud Vanhauwaert met haar gedicht uit  Wij zijn evenwijdig veroverde ook mijn hart. Dit jonge talent heeft bovendien een leuke website. Hier kunt u de gedichtenposter downloaden en/of printen die vanaf morgen beschikbaar is in deze deelnemende boekhandels. De trailer van het Poëziegeschenk 2015, Giro Giro Tondo, van Ilja Leonard Pfeijffer & Casper Faassen vindt u hier.

Peter Verhelst wint met Wij, totale vlam (Prometheus) de Herman de Coninckprijs 2015 voor de beste dichtbundel. Hij ontving een geldprijs van 6000 euro tijdens de feestelijke startshow van de Poëzieweek, op dinsdagavond 27 januari. De prijs werd om 21 u overhandigd door Luk Lemmens, gedeputeerde, in de Arenbergschouwburg Antwerpen. Verhelst wint de prijs voor de tweede keer. Met deze bundel werd hij ook genomineerd voor de VSB-Poëzieprijs 2015. Hij leest er drie gedichten uit voor: ‘Ik ben blij dat je’, ‘Tegen het vergeten’, ‘Vandaag zie je er’. Beluister hier een deel van het interview met de dichter op Paukeslag – digitaal platform voor levend poëzie-erfgoed – dat onlangs werd afgenomen naar aanleiding van de VSB-tournee.

De jury bekroonde  Runa Svetlikova met de Debuutprijs voor Deze zachte witte kamer (Marmer). Woordwasdraad is een schrijverscollectief met Johanna Pas, Stefan Heulot en Runa Svetlikova. Ze hebben ook een faceboekpagina met tal van leuke weetjes.

 

 

 

 

 

 

 

 

Update 22:15: Hester Knibbe (1946) [ook nieuwe stadsdichter Rotterdam, BK] heeft voor de ‘zangerige, klankrijke taal’ in haar dichtbundel Archaïsch de dieren de VSB Poëzieprijs 2015 gewonnen, de prijs voor de beste Nederlandstalige dichtbundel van het afgelopen jaar. Dat is zojuist in Rotterdam bekendgemaakt.

[bron: Hester Knibbe wint VSB Poëzieprijs 2015 – nrc.nl.] foto: RTV Rijnmond

België aan de schandpaal op dag 1 van de klimaatconferentie in Lima

België aan de schandpaal op dag 1 van de klimaatconferentie in Lima.

Volg het nieuws over de klimaattop hier. 

Bekijk het 11.debat met Naomi Klein:

 

Via Naomi Klein de website This Changes Everything met o.a. Beautiful Solutions. In Nederland en Vlaanderen wil vzw Klimaatzaak het ‘kwakkelende klimaatbeleid’ uit zijn patstelling halen.

Formatiewoordenboekje uit De Schatkamer van de Nederlandse Taal

Het INL is het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Het is de plek voor iedereen die iets wil weten over woorden, hun spelling, vorm, betekenis of gebruik door de eeuwen heen. Het INL verzamelt en beschrijft de Nederlandse taal- en woordenschat van de 6de eeuw tot het heden. Daartoe horen ook alle nieuwe woorden van de Nederlandse taal: van 06-dealer tot weeralarm en van deeltijd-WW tot triobaan. Het INL biedt toegang tot een allesomvattende kennisbank van de Nederlandse taal: de Taalbank Nederlands. Deze kennisbank geeft een brede en volledige benadering van 15 eeuwen woordenschat.

‘

Nog een paar uur en dan weten we welke politici werkloos worden. Maar niet getreurd, dames en heren: met het juiste cv vinden ze snel werk. Hoewel de juiste partijkaart nog altijd een krachtiger wapen is.Op straat hoor ik dat het zo’n harde campagne geweest is. Ik vond het wel meevallen. Veel meer dan wat koosnaampjes over en weer roepen, heb ik niet gehoord. Ik vond dat er inhoudelijk best wel nagels met koppen geslagen werden. Oké, af en toe eens met een sloophamer, maar kom, dat is part of the game. Het échte smerige spel begint maandagmorgen. Dan wordt er niet alleen in de Dorpstraat, maar ook in Wetstraat in de rug geschoten voor de prijzenpot’, aldus Geert Hoste

Hoste heeft het hier over de komende formatierondes. Geen – 540 dagen durende – uitputtingsslag laat ons hopen! Misschien wel een tijd om als wakkere burgers ook oog en oor open te houden voor nieuwe formatiewoorden of neologismen die opduiken. Altijd leuk om te weten wat een vlinderakkoord, een frietrevolutie, een obesitasregering, milquetiseren, een olijfboomcoalitie is, toch. Het formatie-gelegenheidswoordenboekje van het INL maakt je woordwijs:

Afspiegelingscoalitie, (in België) federale coalitie met dezelfde partijen als de regionale regeringen of de regeringen van gemeenschappen en gewesten; federale coalitie die een afspiegeling is van de regionale coalities of de coalities van gemeenschappen en gewesten. Synoniemen: afspiegelingskabinet, afspiegelingsregering.

Bemiddelaar, (in België) creatief gelegenheidswoord, bedacht door (de entourage van) de Belgische koning voor iemand die de officiële opdracht krijgt om te bemiddelen tussen de standpunten van de verschillende partijen en daarmee de vastgelopen onderhandelingen voor het vormen van een regering weer op gang te brengen; eigenlijk een informateur (zie aldaar) die geen informateur genoemd mag worden; zie ook Verduidelijker en Verkenner.

Borrelnootjes, (in België) kleine, onbelangrijke toegevingen van de tegenpartij.

Demandeur de rien, (in België) eigenlijk iemand die niets vraagt; in de praktijk iemand die niets wil geven omdat hij zelf geen behoeften pretendeert te hebben en die daarom als hij al wat geeft daarvoor een zeer hoge prijs wil.

Eraf rijden, (in België) oorspronkelijk een wielerterm: een partij in een zodanige positie brengen dat ze de onderhandelingen verlaat.

Familieweek, (in België) pauzeweek die wordt ingelast wanneer de onderhandelingen niet vlotten en waaraan door de benaming een wat sympathiekere verklaring wordt gegeven: iedereen krijgt tijd voor het gezinnetje.Opvallend detail: het aantal vaderschappen bij de onderhandelaars is een tijdje nadien sterk toegenomen.

Federale kieskring, (in België) kieskring die heel België omvat, iets wat tot dusver niet bestaat; Vlamingen kunnen alleen voor Vlamingen stemmen, Walen voor Walen en Brusselaars voor Brusselaars, behalve in Brussel-Halle-Vilvoorde; vandaar zie ook Splitsing.