Prof. Dr. Dirk De Wachter is psychiater-psychotherapeut en diensthoofd Systeem- en Gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KULeuven, campus Kortenberg. Hij is supervisor en opleider in de psychotherapie in binnen- en buitenland. Hij publiceert vooral over ethische en maatschappelijke aspecten van de psychiatrie. Hij is auteur van ’Borderline Times’ (het einde van de normaliteit).
Voor de Vlaamse Academici van Mechelen hield hij vandaag een verhelderende voordracht over geluk en onze overspannen gevoelens daaromtrent. Op de vraag wat dan volgens hem de definitie van geluk is, luidde het antwoord: een beetje ongelukkig zijn. Want dat beetje ‘ongelukkig’ zijn, zet aan tot reflectie over onze existentie en tot er- en herkenning van het verdriet van de andere.
Wij zijn geobsedeerd door gelukkig zijn en dan nog met de idee dat het maakbaar is. De gemediatiseerde wereld toont de fierheid van de succesvolle burger, die zijn geluk helemaal alleen heeft opgebouwd en zelfgenoegzaam blinkt van zoveel geluk.
Het gewone geluk is daarbij niet voldoende. Waarschijnlijk is de afschaffing van het hiernamaals en de hemel na de dood hier mee bepalend.
Wanneer dit ongelofelijke geluk niet komt, zou dit dan onze eigen schuld zijn.
Bij ongeluk wordt respectievelijk psychologisering (er loopt iets mis), psychiatrisering (het is een diagnose, een ziekte) en uiteindelijk farmacolisering (er is een medicijn) ingeschakeld. Zo komt de psychiater meer en meer binnen.
Hij had het onder meer over de verbrokkeling, het uiteenvallen van alles wat we kennen. Hij duidde op de vervlakking van de wereld, het tekort aan hechting, het infantiliseren en consumeren en brak een lans voor twijfel, stilte, er zijn, deemoed en bescheidenheid.
Professor Dirk De Wachter pleit voor een psychiatrie die het verdriet een plaats kan geven, die tekorten en varianten en verschillen kan meenemen in een brede waaier van normaliteit, die de onvermijdelijke levensproblemen niet ontkent, maar ze kan inbedden in een breder verhaal. Hij had het in dit verband over onze persoonlijke verantwoordelijkheid tegenover onze medemens, een begrip dat hij heeft van de filosoof Emmanuel Levinas.
‘De verschijning van het weerloze gelaat van de Ander, het vis-a-vis, kan mij ertoe bewegen de zorg voor het eigen zijn te vergeten, de Ander doet dan, met andere woorden een appel op mijn verantwoordelijkheid.’ […] ‘ De Oneindige openbaart zich uitsluitend in het gelaat van de Ander.’ ‘God is veeleer de Ongrijpbare die voorbijgegaan is en die mij met de Ander heeft achtergelaten.’ (religieus horizontalisme)
Ziedaar onze verantwoordelijkheid.
Professor De Wachter beëindigde zijn voordracht met een citaat uit E. LEVINAS, Altérité et transcendance, Montpellier, Fata Morgana, 1995, p. 117-119 waar hij het heeft over de ‘kleine goedheid’ :
“Tussen alle verwording van menselijke verhoudingen houdt de goedheid stand. Ze blijft mogelijk, ook al kan ze nooit een systeem of sociaal regime worden. Elke poging om het menselijke helemaal te organiseren is tot mislukken gedoemd. Het enige wat levendig overeind blijft is de kleine goedheid van het dagelijks leven. Ze is fragiel en voorlopig. Ze is een goedheid zonder getuigen, in stilte voltrokken, bescheiden, zonder triomf. Ze is gratuit, en juist daardoor eeuwig. Het zijn gewone mensen, ‘simpele zielen’, die haar verdedigen en ervoor zorgen dat ze zich telkens weer herpakt, ook al is ze volstrekt weerloos tegenover de machten van het kwaad. De kleine goedheid kruipt overeind, zoals een platgetrapt grassprietje zich weer opricht. Ze is misschien wel ‘gek’ – een ‘dwaze goedheid’ – maar ze is tegelijk het meest menselijke in de mens. Ze wint nooit, maar wordt ook nooit overwonnen!”
Blauwkruikje 