We hebben de migratiecrisis, de problemen met Griekenland, Spanje en Italië, de masochistische pijn van de Brexit en de opkomst van extreem rechts in Duitsland, Oostenrijk en eigenlijk ook Polen en Hongarije. Zullen digitalisatie, robotisering en artificiële intelligentie zorgen voor permanente werkloosheid? Zal door de vergrijzing de kost van de pensioenen onbetaalbaar worden? Wij zijn met zijn allen bang en ongerust en sparen ons te pletter.
Aan de andere kant draait de Europese economie als een tierelier en daalt de werkloosheid al jaren aan een stuk, terwijl de inflatie onder controle blijft. De banken zijn gered, de aandelenkoersen breken het ene record na het andere, en elk Europees land lijkt er bovenop te komen. In Frankrijk waait er met president Macron een volledig nieuwe wind en lijkt de arbeidsmarkt weer op te bloeien.
Gaat het nu goed of slecht met de Europese economie? Is de hoop op een mooie toekomst gewettigd of eerder de angst voor de ineenstorting gerechtvaardigd? Wanneer gaat die rente nu eindelijk stijgen? Waar gaan we met zijn allen naar toe?
Op al deze vragen formuleerde professor Schoors een antwoord en tegelijk waagde hij zich aan voorzichtige voorspellingen vanuit zijn kennis van de geschiedenis en vanuit de vergelijking met andere economieën met name de Japanse. Via overzichtelijke grafieken toonde hij aan dat de piekende rente van de jaren ’80 van de vorige eeuw nu al meer dan veertig jaar weer in dalende lijn gaan. Dit is niet de schuld van de Europese Centrale Bank (ECB), zoals zo vaak wordt beweerd, die is daarvoor slechts ten dele verantwoordelijk.
Het goede nieuws is dat de EU-economie gezond is. De werkloosheid daalt en het optimisme is terug; orderboeken lopen vlot sinds 2012 en de lijn van de economische groei gaat opwaarts. Het is door het monetair beleid van de ECB dat dit positieve nieuws er kon komen. De banken zijn vandaag de dag meer liquide dan ooit.
MAAR…
- De ECB zal niet zo snel ‘de broeksriem doen aanhalen’.
- De EU-kerninflatie blijft relatief laag (0,9 %).
- Er zijn te veel vrije reserves in de banken door het ECB-beleid.
- Een hoge overheidsschuld leidt tot financiële repressie (een vorm van impliciete vermogensbelasting).
- Once bitten, twice shy (kredietcrisis en eurocrisis). In alle EU-landen kan tegen negatieve rente van de ECB geleend worden.
- Het effect van deze QE (Quantitative Easing of kwantitatieve geldverruiming) op de rente is een effect dat we kunnen omdraaien.
Toont de Japanse economie de richting aan? Ja! Er tekenen zich gelijkaardige factoren af tussen de Japanse en Europese economie met een verschuiving in de tijd (EU iets later).
De prospectieve leeftijd van de bevolking stijgt. Als we ouder worden, zullen we meer moeten sparen en onze consumptie afvlakken.
We zitten in een demografische transitie wereldwijd: overal minder geboortes en een hogere levensverwachting. De wereldbevolking is stabiel en de hele wereld kent het fenomeen van de vergrijzing. Afrika zal wellicht integreren naar het model van Europa.
De productiviteit zal dalen en het is logisch dat de rente dan niet groter kan zijn dan de economische groei. De demografische rugwind die we van 1860 tot de jaren 80 uit de vorige eeuw hebben gekend, leidde tot een extreem grote GDP – groei. Een groeiende populatie en een groeiende productie zorgden voor een groei-economie.
De ongelijkheid stijgt: de inkomensongelijkheid in de ontwikkelde economieën moet onder de loep worden genomen. Professor Schoors verwijst hier naar Thomas Piketty’s strijd en academisch werk over kapitaal en ongelijkheid. cfr income quitile arm – rijk
De spaarvoeten per vermogensklasse: de top 1% spaart tot 40%. De overheid doet dat ook maar zou tegen deze trend kunnen ingaan door meer te investeren. Het zou beter zijn om te bezuinigen op uitgaven en niet op investeringen. Opkomende economieën investeren veel meer.
Tenslotte rondde professor Schoors zijn betoog af met de voorspelling dat de rente volgens hem, en omwille van alle aangehaalde factoren, een beetje zal stijgen maar niet erg veel. Wat werd aangekondigd als ‘erg technisch’ bleek voor de niet economisch gevormde luisteraar toch helder. De verwachting van een talrijk opgekomen publiek werd dan ook niet teleurgesteld.
Koen Schoors is hoogleraar economie en voorzitter van het Rusland platform aan de Universiteit Gent. Hij was postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Oxford, Research Fellow aan de KU Leuven (LICOS) en bij de Bank of Finland (BOFIT), affiliate researcher bij Het World Development Institute (VSA), de Universiteit van Uppsala (Zweden) en the Higher School of Economics (Moskou) en was gastprofessor in verschillende instellingen in binnen- en buitenland. Koen Schoors doet onderzoek in de domeinen van bank- en financiewezen, rechtseconomie, institutionele economie, corruptie, mediavrijheid, economische complexiteit en netwerken Hij neemt actief deel aan het maatschappelijk debat over deze onderwerpen via opiniestukken, interviews, debatten en lezingen voor een breder publiek
Blauwkruikje 