Het kruis, martelwerktuig of overwinningssymbool – Lisette Almering
Dit artikel staat stil bij de geschiedenis en beeldtraditie van de beschildering van het kruis en het kruisbeeld vanaf de oudheid tot in de vroegmoderne tijd.
“De beschildering van het heilig kruis heeft door de eeuwen heen een eigen evolutie gekend, die niet eindigde in de 16e eeuw. Het voert echter te ver om binnen een enkel artikel het gehele proces te beschrijven. Markant is wel een betekenisvolle verandering in de omgang met het thema kruis of kruisiging door kunstenaars uit de 20e eeuw. Niet langer blijft het kruis bij uitstek een onderwerp voor religieuze kunstenaars, maar voortaan geven ook eigentijdse kunstenaars gelovig of ongelovig er op gehele eigen wijze vorm aan. Een significant voorbeeld is De Witte Kruisiging 1938 van de joodse moderne kunstenaar Marc Chagall 1887-1985. De joodse Jezus met gebedsmantel als lendendoek, hangend aan een kruis in een baan van hemels licht, heeft om zich heen: een brandende synagoge, een Russische stad in de vlammen, een Jood op de vlucht, een weggesmeten torarol, een bange moeder met kind, oprukkende bolsjewieken en nazi’s en de aartsvaders die wenen samen met Rachel. Dit is geen christelijk schilderij meer; voor Chagall was het vooral een joods schilderij. Deze weergave van het kruis toont een verschuiving richting herkenbaarheid van het lijdensthema voor iedereen, wereldwijd, religieus of niet, vanwege de algemene zeggingskracht.” Klik hier voor De witte kruisiging 1938, Marc Chagall, Art Institute of Chicago, USA [via ArtWay.eu.]
Het kruis als symbool voor het lijden wereldwijd vanwege zijn universele zeggingskracht. De Syrische jezuïet Ziad Hilal getuigt: Bij ons duurt Goede Vrijdag al ruim drie jaar over o.a. de op 7 april ll. – net voor het interview – in Homs vermoorde Pater Frans van der Lugt sj. Lees in dit verband ook: Huilen over Homs en het Spiritueel Testament van Pater Christian, één van de zeven cisterciënzermonniken, vermoord in Tibhirine (Algerije) in 1996.
Ter overweging dit citaat van Pater Christian de Chergé:
« En fait, c’est très clair que nous ne pouvons souhaiter cette mort, non parce que nous en avons peur seulement, mais parce que nous ne pouvons souhaiter une gloire qui serait acquise au prix d’un meurtre, qui ferait de celui à qui je la dois un meurtrier.… «Tu ne commettras pas de meurtre», ce commandement tombe sur mon frère et je dois tout faire pour l’aimer assez pour le détourner de ce qu’il aurait envie de commettre » (“L’invincible Espérance”, Christian de Chergé, 1997, Bayard Editions, p. 312-313).
“In feite is het heel duidelijk dat we deze dood niet kunnen wensen, niet alleen omdat we er bang voor zijn, maar omdat we ons geen overwinning kunnen wensen die zou verworven zijn tegen de prijs van een moord, dat zou degene aan wie ik deze overwinning te danken heb, tot moordenaar maken …. “Gij zult niet moorden”, deze opdracht valt mijn broeder ten deel en ik moet er alles aan doen om hem zo lief te hebben dat hij afziet van wat hij wil begaan ” (” Invincible Hope “, Christian de Chergé, 1997 Bayard Editions, p. 312-313).
Blauwkruikje 
