Kim En Joong – Blauwkruikje

Kim En Joong – Chapelle Fra Angelico – Louvain-la-Neuve (B)

Het kruis, martelwerktuig of overwinningssymbool – Lisette Almering

Dit artikel staat stil bij de geschiedenis en beeldtraditie van de beschildering van het kruis en het kruisbeeld vanaf de oudheid tot in de vroegmoderne tijd.

“De beschildering van het heilig kruis heeft door de eeuwen heen een eigen evolutie gekend, die niet eindigde in de 16e eeuw. Het voert echter te ver om binnen een enkel artikel het gehele proces te beschrijven. Markant is wel een betekenisvolle verandering in de omgang met het thema kruis of kruisiging door kunstenaars uit de 20e eeuw. Niet langer blijft het kruis bij uitstek een onderwerp voor religieuze kunstenaars, maar voortaan geven ook eigentijdse kunstenaars gelovig of ongelovig er op gehele eigen wijze vorm aan. Een significant voorbeeld is De Witte Kruisiging 1938 van de joodse moderne kunstenaar Marc Chagall 1887-1985. De joodse Jezus met gebedsmantel als lendendoek, hangend aan een kruis in een baan van hemels licht, heeft om zich heen: een brandende synagoge, een Russische stad in de vlammen, een Jood op de vlucht, een weggesmeten torarol, een bange moeder met kind, oprukkende bolsjewieken en nazi’s en de aartsvaders die wenen samen met Rachel. Dit is geen christelijk schilderij meer; voor Chagall was het vooral een joods schilderij. Deze weergave van het kruis toont een verschuiving richting herkenbaarheid van het lijdensthema voor iedereen, wereldwijd, religieus of niet, vanwege de algemene zeggingskracht.” Klik hier voor De witte kruisiging 1938, Marc Chagall, Art Institute of Chicago, USA [via ArtWay.eu.]

Het kruis als symbool voor het lijden wereldwijd vanwege zijn universele zeggingskracht. De Syrische jezuïet Ziad Hilal getuigt: Bij ons duurt Goede Vrijdag al ruim drie jaar over o.a. de op 7 april ll. – net voor het interview – in Homs vermoorde Pater Frans van der Lugt sj. Lees in dit verband ook: Huilen over Homs en het Spiritueel Testament van Pater Christian, één van de zeven cisterciënzermonniken, vermoord in Tibhirine (Algerije) in 1996.

Ter overweging dit citaat van Pater Christian de Chergé:

« En fait, c’est très clair que nous ne pouvons souhaiter cette mort, non parce que nous en avons peur seulement, mais parce que nous ne pouvons souhaiter une gloire qui serait acquise au prix d’un meurtre, qui ferait de celui à qui je la dois un meurtrier.… «Tu ne commettras pas de meurtre», ce commandement tombe sur mon frère et je dois tout faire pour l’aimer assez pour le détourner de ce qu’il aurait envie de commettre » (“L’invincible Espérance”, Christian de Chergé, 1997, Bayard Editions, p. 312-313).

“In feite is het heel duidelijk dat we deze dood niet kunnen wensen, niet alleen omdat we er bang voor zijn, maar omdat we ons geen overwinning kunnen wensen die zou verworven zijn tegen de prijs van een moord, dat zou degene aan wie ik deze overwinning te danken heb, tot moordenaar maken …. “Gij zult niet moorden”, deze opdracht valt mijn broeder ten deel en ik moet er alles aan doen om hem zo lief te hebben dat hij afziet van wat hij wil begaan ” (” Invincible Hope “, Christian de Chergé, 1997 Bayard Editions, p. 312-313).

Onze chaotische tijd heeft een grote behoefte aan eigentijdse bakens die teruggrijpen naar oervormen. Een dergelijk houvast geeft de kapel van het nieuwe klooster van de Dominicanen (2010) dat tot stand kwam in de universiteitsstad Louvain-La-Neuve in Waals-Brabant. Een echte win-winsituatie schep je alleen wanneer voor de inrichting een kunstenaar onder de arm wordt genomen die door subtiele maar krachtige ingrepen een sfeer van rust, stilte en bezinning tot stand brengt. Daarvoor signeerde de in Parijs verblijvende Koreaanse dominicaan en kunstenaar Kim En Joong. Het nieuwe klooster van de paters Dominicanen in Louvain-La-Neuve werd genoemd naar Fra Angelico, de beroemde 15e-eeuwse schilder en dominicaan uit het Italiaanse Florence. Het bureau Agda van de Waalse architecten Benoît Gillon en Géry Despret ontwierp de kapel in de vorm van een monumentaal ei. Dat oeroude vruchtbaarheidssymbool verwijst in de christelijke iconografie naar Pasen: de verrijzenis van Christus. Deze deels open en gesloten eivorm in hout werd op een harmonieuze manier geïntegreerd in het kloostergebouw. Het eindresultaat is een pareltje van eigentijdse religieuze architectuur dat in België nauwelijks zijn gelijke kent. Door de verlichting van de kapel van binnenuit vormt de kapel ’s avonds en ’s nachts een opmerkelijk lichtbaken in Louvain-La-Neuve. ‘Wij willen door onze prediking, studie en pastoraat letterlijk en figuurlijk een baken zijn voor de universitaire gemeenschap,’ zegt prior Stéphane Braun. Wie het gebouw binnengaat, betreedt een schitterende eigentijdse ruimte. Bij de inrichting ging Kim En Joong niet over één nacht ijs. Vooreerst ontwierp hij vier lyrisch-abstracte glasramen achter het altaar, met als overheersende kleur respectievelijk groen, rood, blauw en geel. Hoewel ze zijn opgebouwd uit flarden van felle kleuren en een sterke dynamiek uitstralen, overheerst een sfeer van rust en contemplatie. De kunstenaar verkrijgt dit effect door de gedoseerde en beheerste opbouw, de rijke gelaagdheid van het glas, de subtiele manier waarop hij de kleurencombinaties bespeelt en het overvloedige wit waarin – als een echo van de stilte – de openheid en de ontvankelijkheid voor het mysterie kan groeien. De bij uitstek meditatieve glasramen ademen een spirituele gevoeligheid en geven vorm aan de innerlijke bewogenheid van de kunstenaar. ‘Niet de habijt en kap maken de monnik, maar de inhoud van zijn ziel en zijn innerlijk geloof,’ zegt Kim En Joong. ‘Ik wil het onzichtbare laten ervaren en de toeschouwer daaraan deelachtig maken. Ik weet niet of ik erin slaag een gezicht van God te laten doorschemeren, want ieder moet zelf proberen een betekenis aan de ramen te geven.’ Deze vier wegwijzers naar een hogere dimensie kunnen meervoudig worden geïnterpreteerd. Ze verwijzen zowel naar de vier evangelisten als naar de vier seizoenen. via ArtWay.eu.