Winter – Jon Fosse – ’t Arsenaal****

‘Mijn stukken beschrijven eenvoudige mensen in een niet eenvoudige wereld.’ – Jon Fosse

Winter, een stuk van de Noorse Jon Fosse, ging gisteren in première in ’t Arsenaal en wel in een regie van Franz Marijnen. Marijnen na tal van nationale en internationale opdrachten en creaties terug in Mechelen dus waar alles in het toenmalige MMT begon. De acteurs niet minder dan Lucas Van den Eynde en Lotte Heijtenis.

Het gegeven: een man is in een vreemde stad waar hij een afspraak heeft. In een andere stad heeft hij een vrouw en kinderen. Hij heeft nog even tijd en zet zich op een bank. Uit het niets komt een vrouw op hem af die zich aan hem opdringt. Hij neemt haar tenslotte mee naar zijn hotelkamer. Zijn afspraak wordt vergeten en even later ook zijn vrouw en kinderen en zelfs zijn beroep. Nu geldt alleen nog de bank in het park. zijn hotelkamer en wachten op de vrouw die zijn wereld op zijn kop zet en zijn geordend leven een nieuwe wending geeft.

De stijl van het stuk is duidelijk modernistisch. Zowel in taal als in enscenering. Je voelt je als het ware naar een herrezen Beckett kijken: een koud wit decor – een bank en een hotelkamerbed op een centrale carrousel –  slechts twee acteurs pratend met elkaar in elliptische zinnen. Een aarzelende communicatiestijl die door zijn woordkarigheid de aandacht vestigt op de stiltes tussenin en de intonatie waarmee deze woorden gezegd worden. Er wordt langs elkaar gepraat. Er wordt geschreeuwd om contact en gebedeld om liefde. Er is ijskoud zwijgen, er is verbazing, er is onbegrip, er is twijfel maar er komt rust en warme kleren. En dan … een vuile telefoontruc en telefoons van thuis die onbeantwoord blijven en weer afspreken en niet opdagen en toch weer verschijnen. Kortom alles wordt uit de kast gehaald tot hij niet meer te redden valt en zij, bewust van wat hij op het spel zet, bevestigd hoort dat hij van haar houdt en ze beiden uit de kleren gaan. Banaal overspel, lijkt het. Dat is het echter niet. Fosse laat zien hoe een fatsoenlijke man die een goed geordend leven leidde – hij ruimt haar sokken en schoenen op als hij binnenkomt in de hotelkamer – zich plots verliest in een overrompelende passie. Hij geeft zijn vrouw, kinderen en job op en zit uren te wachten op de vreemde vrouw. Deze passie betekent het einde van zijn burgerlijk bestaan. Wat in de plaats komt, is overgave aan een ‘waanzinnige liefde’.

De man, Lucas van den Eynde, is grandioos en sterk in een terughoudende, gereserveerde spelstijl die wijzigt wanneer de vis aan de haak hangt te spartelen. Nu is de vrouw, Lotte Heijtenis, de gereserveerde, sterke tegenspeler. Beiden vertolken een immense existentiële treurigheid. De scènes worden gestructureerd door een melodieus klankdecor dat heilzaam werkt op het gevoel van melancholie dat het stuk ademt. Achter op het podium en aan weerszijden van de carrousel – links een bureau, rechts een stoel – verkleden de acteurs zich aanvankelijk elk apart nadien samen op één plek: het bureau. Van het bureau gaat het naar het hotelbed. Het doel is bereikt.

In Winter wordt een kantoorheld op een winterse dag op een bank in het park door een vreemde, depressieve, hysterische, jonge vrouw in tracksuit opdringerig lastig gevallen. Hij geeft haar onderdak in zijn hotelkamer en koopt haar warme kleren. Een man en een vrouw met een grijs en leeg bestaan schreeuwen hun hang naar een ander leven uit. Hier o.a. gesymboliseerd door geel licht op het hotelkamerbed. Over de witte bank in het park rijst echter op een bepaald ogenblik een treurige zwarte schaduw. Is dit het geluk waarvoor alles op het spel gezet wordt? Is dit zijn ? Of is deze passie de voorbode van een harde existentiële winter? Je krijgt er als toeschouwer niet onmiddellijk vat op. Er wordt iets gecommuniceerd dat het midden houdt tussen waarheid en leugen tussen realiteit en zinloosheid: twee verloren zielen zoeken troost bij elkaar midden in de grootste vertwijfeling. Het stuk zet met poëtische karigheid ’s mensen lieftalligste domheid in de kijker.